Νημερτής

Κάποιες σκέψεις γύρω από το σκοτεινό αντι-κείμενο και τη σινε-κακοποίησή του…

Το ‘πιασάρικο’ θέμα του εξορκισμού, του δαιμονισμού και των πρωταγωνιστών του [στο τρίγωνο ή στον άξονα, ποικίλει η δυναμο-χωροθετική διάταξη ανάλογα, Θεός – άνθρωπος – Διάβολος], έχει αντιμετωπιστεί πάμπολλες φορές από την 7^η τέχνη. Νομίζω κιόλας από την εποχή του βωβού κινηματογράφου και τους μεγάλους Γερμανούς Εξπρεσιονιστές του Μεσοπολέμου. Αν λαθεύω, οι ειδήμονες περί τα ιστορικά του σινεμά μπορούν να με διορθώσουν. Η πιο αξιόλογη ταινία που έχω παρακολουθήσει, λάθος, έχω μελετήσει προσωπικά, είναι ο περίφημος Εξορκιστής του William Friedkin (1973). Κι αυτό για πολλούς και διάφορους λόγους. Ο βασικότερος κρύβεται στον ίδιο τον τίτλο. Ο Εξορκιστής. Όχι ο εξορκισμός, όχι η τελετή, όχι ο Θεός, όχι ο Διάβολος, όχι το Κακό, κλπ. Ο Εξορκιστής. Δηλαδή ποιος; Ο μάγος; Ο απαγωγός του Κακού; Ο… κακοδιώχτης; Ο εκπρόσωπος των καλών που μαστιγώνει τους δαίμονες; Ο μάγκας με τα μαύρα που πρώτα σκοτώνει και μετά πληρώνει; Όχι, ο άνθρωπος που έχει να αντιμετωπίσει –όπως ο Father Karras στην ταινία – την εσωτερική του απομάκρυνση από οτιδήποτε πριν νοηματοδοτούσε την ‘αποστολική’ εν Κυρίω ζωή του και τούτο το βαθύ και βαρύ μέτωπο, ‘πλαγιοκοπείται’ από ένα δεύτερο, εξωτερικό και εξίσου άγριο. Τον αντι-κείμενο, μισάνθρωπο Σατανά που ενοικεί στην Ρέιγκαν, μια μικρή κοπέλα. Αλλά και από ένα τρίτο –να γιατί το ισόπλευρο τρίγωνο μάλλον έχει τη θέση του – δηλαδή την ενοχική σχέση του με τη μητέρα του. Στην ταινία αυτή, που ξέρω ότι όλοι την έχετε δει και ελπίζω όχι ‘για να φοβηθείτε’, όχι ως θρίλερ ή ως σπλάτερ, ο θαυμάσιος Jason Miller που είναι ο Father Karras, δεν βρίσκεται στον κεντροβαρικό άξονα του τριγώνου αλλά ρέπει σαφώς προς την λυτρωτική έξοδο απ’αυτό. Είναι εμφανώς αποπροσανατολισμένος και επιθυμεί όχι να ενταχτεί εκ νέου στον στρατό του Θεού αλλά να εκφύγει, ηρωικά μάλλον, όπως και συμβαίνει στο τέλος της ταινίας. Το βαρύτερο μέτωπό του και το ατομικό του Στάλινγκραντ δεν είναι η μάχη με τον Εξωαποδώ αλλά με την ανισόρροπη και μαρτυρική συναισθηματικά σχέση του με την αληθινή αναφορά του, την –ελληνίδα – μητέρα του. Η μάχη, εντυπωσιακή βεβαίως και με τα εφέ που έμειναν στην ιστορία, με τον Διάβολο, λειτουργεί ως διαφυγή και αυτό τελικά του δίνεται και ως δώρο για να λυτρωθεί η μικρή δαιμονισμένη. Ο πατήρ Καρράς εκουσίως ‘θυσιάζεται’ για να ζήσει η κοπελίτσα και το άλλο μέτωπο παραμένει, εννοείται, αιωνίως ανοιχτό [στην διαλεκτική καλού – κακού όλα αυτά φυσικά παίρνουν και άλλες διαστάσεις].

                Καθώς δεν είμαι ο… Τιμογιαννάκης, δεν θα αναφερθώ στα υπόλοιπα στοιχεία εκείνης της εκπληκτικής ταινίας, για την οποία θα μπορούσα να μιλώ για ώρες ίσως μονάχα στη μουσική και στην εμβληματική παρουσία του Max von Sydow.

                Στην ταινία The Rite, φρέσκιας κοπής και με πρωταγωνιστή έναν άλλο μύθο, τον Anthony Hopkins, δυστυχώς κάθε έννοια ουσιαστικής, έστω αξιοπρεπούς αντιμετώπισης της σχέσης –οντολογικής εξόχως – ακτίστου και κτιστού, καταρρέει. Μπορεί να μην είχε κακές προθέσεις ο σκηνοθέτης Mikael Håfström τον οποίο και αγνοώ παντελώς, μπορεί να είχε και κάποιες καλές στιγμές, όμως, είναι τελικά μια αδιάφορη παρουσίαση ενός ‘μαγικού’ τελετουργικού που εκθέτει και την Καθολική Εκκλησία –όχι πως με νοιάζει βέβαια – αλλά και ευτελίζει και το όλο προθετικό στοιχείο ενός δημιουργού ως προς το δημιούργημά του. Διότι, αν θέλεις να κάνεις μια horror movie, έχει καλώς. Χρειάζεσαι περισσότερα εφέ, δυνατή μουσική, άγρια πράγματα, σκηνικά κλπ. Και φυσικά έναν άλλο πρωταγωνιστή καθώς το Αμερικανάκι Colin O'Donoghue δεν κάνει ούτε για ταινίες με θέμα το σερφινγκ στην Καλιφόρνια. Ούτε ως ‘αμφιβάλλων’ δόκιμος ιερεύς πείθει και πολύ λιγότερο ως ‘μετεστραμμένος΄ μάχιμος υπέρ της σωτηρίας της ψυχής του. Κι εδώ το γονεϊκό σύνδρομο έχει το ρόλο του –ένας καταπιεστικός πατέρας – αφέντης Rutger Hauer, τι να πει κανείς και γι’αυτόν που ξεκίνησε κάποτε τόσο ελπιδοφόρα, τέλος πάντων. Μονάχα που εδώ είναι τόσο επιδερμική και προφανής –στα όρια του γραφικού – η νοσούσα περιοχή και τόσο απλή η αποκατάστασή της που όταν ολοκληρώνεται η ταινία, σκέφτεσαι, αν όλοι ήμασταν εξορκιστές, θα είχαμε τελικά γίνει και καλύτεροι άνθρωποι.

                Θα πει κάποιος, κινηματογράφος είναι, τι ψάχνεις να βρεις; Νομίζω όμως πως από τέτοιες στρεβλώσεις εννοιών, τυπικών, σχέσεων και ουσιών, φτάσαμε να ταυτίζουμε τη θρησκεία με την πίστη και τους παπάδες με το Θεό. Προτιμητέο τελικά, είναι να απολαύσω μια ‘καθαρόαιμη’ σπλάτερ ταινία – παρά να εξοντωθώ περιμένοντας ως το τέλος να δω τον Χόπκινς δαιμονισμένο να δίνει ένα ακόμη υποτιθέμενο ‘ρεσιτάλ’ ερμηνείας –στο ρελαντί βέβαια καθώς φωνάζει από μακριά η ‘αρπαχτή’.

                Και περιμένω σχόλια με αγωνία.