Παρασκευή, Φεβρουαρίου 24, 2012




Cesset superstitio, sacrificiorum aboleatur insania…
[Ας σταματήσει η ψευδής πίστη
και ας καταργηθεί η τρέλα των θυσιών…]

Codex Theodosius XVI, [10,2...] - 341μ.Χ.




Pagano superstitio crimen publicum

«Επειδή τινες εύρηνται
τη των ανοσίων και μυσαρών Ελλήνων
κατεχόμενοι πλάνη…»


Ο Ιεροφάντης σήκωσε
το γερασμένο βλέμμα του
στον ουρανό
τρεμάμενες λέξεις
παιδιά θανάτου κιόλας
βγαίναν στο φως της μέρας
έπεα πτερόεντα…

‘που ενοικείτε πια
αν μας εγκαταλείψατε;
αν από τα ιερά σας απέχετε
αν στις καρδιές μας
αρνείστε πια
να εδράζεστε;
Απέπτη θλίψις
και κει που είστε
μακάριοι όντες
θ’ ανταμώσουμε…’

και λίγο πριν
σβήσει για πάντα
το ιερό πυρ
στον πανάρχαιο βωμό
το δηλητήριο γεύτηκε
που είχε αποσώσει ο Σωκράτης
χίλια χρόνια πριν
για τους αδελφούς της Αλύσου
να μην ακούσει
βαρβαρικές ιαχές
το τελεστήριο να ρυπαίνουν
να μολύνουν το είναι του
και μελανειμονούντων το μαχαίρι
να μην του σκοτεινιάσει
τον ήλιο…

σπαρτάρισαν τα μέλη
ελαφρά μειδίασαν τα χείλη
και η φτερωτή ψυχή
στα Ηλύσια απεδήμησε
των Ηρώων ομοτράπεζη
συγκαθήμενη των φιλοσόφων
των αθανάτων όντων λατρευτή…

‘Το Εν
Το Άχρονο
Το Αδιάστατο
μας γέννησε από τις φτερούγες της Νύχτας
ήρθαμε
δειλοί
σαρκωμένοι το Όλο
πώς να το ξέρουμε
άνθρωποι
γιοι ανθρώπων
εντούτοις ήρθαμε
να περπατήσουμε σε μια κουκίδα γης
να ψηλαφήσουμε το άπειρο
με τα μικρά μας χέρια
και δεν αντέξαμε
να πεθαίνουμε διαρκώς
στης άγνοιας την άβυσσο…

…δεν αρνηθήκαμε το σώμα
δεν αφυδατώσαμε το πνεύμα
δεν στερηθήκαμε τους ωκεανούς
για μια σταλιά ησυχίας
στο διψασμένο στόμα
έχουμε βλέμμα
έχουμε αίμα
σάρκα έχει και η ψυχή
και γραπώνεται στο τώρα
σπουδάζουμε διαρκώς
του ανθρώπου το φθαρτό
του βροτού το εφήμερο
της μητέρας φύσης
το μέγιστο κάλλος
της Νέμεσης
το σκληρό μαχαίρι
της Αδράστειας
το λευκό χαμόγελο
και της Ανάγκης
το απέριττο δραν…

…Μητέρα Μεγάλη
Κόρη αγαπημένη
Χρυσό μου Ρόδο
δεκαεξαπέταλο
αν με ακούει κάποιος
από των όλβιων τα δώματα
ας κόψει με το δρέπανο
τον μίσχο του είναι μου
και ας με παραδώσει στην αχλύ του χρόνου
να κυκλωθώ ειρηνικά
από όλα που αγάπησα
ν’αναχωρήσω
ευγενικά
εναγκαλισμένος
το Ιερό Μηδέν
που με περιέχει…

αγαπώντας ήρθα
αγαπώντας φεύγω…’


Στον Ιλάριο
τελευταίο (; )εν Ελευσίνι ιεροφάντη
των ιερών Μυστηρίων της Κόρης

Τετάρτη, Φεβρουαρίου 22, 2012

Αρκούμαι στα λίγα και ζω κατά τα κέφια μου...



Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΔΑΡΕΙΟΣ, ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΥΣΤΑΣΠΟΥ, 
ΣΤΟΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ ΤΟΝ ΕΦΕΣΙΟ, ΧΑΙΡΕ!

«Συνέθεσες ένα σύγγραμμα πάνω στη φύση, δύσκολο να το κατανοήσει και να το εξηγήσει κανείς. Μερικά αποσπάσματα του κειμένου, ερμηνευμένα σύμφωνα με τις εκφράσεις σου, φαίνονται να περικλείουν μια θεωρία του συνόλου του σύμπαντος, των φαινομένων που αγκαλιάζει και των θεϊκών κινήσεων που επιτελούνται εκεί.  όμως τον περισσότερο καιρό ο νους αμφιταλαντεύεται, και ακόμη κι εκείνοι που έχουν περισσότερο μελετήσει το έργο σου, δεν μπορούν να διευκρινίσουν ακριβώς το νόημα των λόγων σου. Έτσι, ο βασιλεύς Δαρείος, γιος του Υστάσπου, επιθυμεί να σε ακροασθεί και να μυηθεί από σένα στην επιστήμη των Ελλήνων. Έλα λοιπόν το συντομότερο στο παλάτι μου. Οι Έλληνες γενικά, δεν απονέμουν στους σοφούς όλη την εκτίμηση που αξίζουν. περιφρονούν τις ευγενείς διδασκαλίες τους, άξιες ωστόσο σοβαρής και προσεκτικής μελέτης. Κοντά σε μένα, αντίθετα, καμιά τιμή δεν θα σου λείψει. θα βρίσκεις εδώ καθημερινά αξιοπρεπείς συζητήσεις, έναν αφοσιωμένο ακροατή που θα επιδιώκει να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του πάνω στις διδαχές σου»


Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ 
ΣΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΔΑΡΕΙΟ, ΓΙΟ ΤΟΥ ΥΣΤΑΣΠΟΥ, ΧΑΙΡΕ!

 «Όλοι οι άνθρωποι σήμερα απομακρύνονται από την αλήθεια και την δικαιοσύνη, ολοκληρωτικά. δοσμένοι στη φιλοδοξία και τη δόξα, οι δύστυχοι ανόητοι! Για μένα που αγνοώ εντελώς το κακό, που δεν έχω σφοδρότερη επιθυμία από το να αποφύγω τον ενοχλητικό φθόνο και να ξεφύγω από την αλαζονεία της εξουσίας, δε θα πατήσω το πόδι μου στη γη των Περσών. Αρκούμαι στα λίγα και ζω κατά τα κέφια μου»


ΜΕΤΑΦ: ΠΟΛΥ ΓΚΕΚΑ
ΕΚΔ. ΠΛΕΘΡΟΝ

Τρίτη, Φεβρουαρίου 21, 2012





Αγαπητέ μου Φέλιξ

Σε χαιρετώ κι ελπίζω να είσαι καλά. Σου γράφω τούτο το μικρό σημείωμα από μια ηλιόλουστη Αθήνα. Η άνοιξη έχει έρθει για τα καλά σε τούτη την ευλογημένη γωνιά της Μεσογείου και δεν χορταίνεις να βγαίνεις για περιπάτους. Είχες πολύ δίκιο λοιπόν που επέμενες να πάρω εγώ τη θέση του αντιπροσώπου της Εταιρείας μας στην Ελλάδα –ας την λέμε ακόμα έτσι γιατί σύντομα δεν θα θυμάται πια κανείς αυτό το όνομα.
Θα ξέρεις βέβαια πως οι διαδικασίες ‘παραχώρησης’ έχουν πλέον προχωρήσει. Καθημερινά κάνουμε βήματα. Βοηθούμε την κυβέρνησή μας όσο μπορούμε Φέλιξ, δεν είναι και μικρή δουλειά αυτό που κάνουμε! Ποιος να το φανταζόταν λοιπόν στην εποχή του πατέρα μου, όταν πρωτόρθε εκείνος, αρχές του 2000 στην ίδια πόλη που είμαι εγώ τώρα, εκπρόσωπος της μεγάλης μας Εταιρείας για να ανταμώσει εκείνα τα σημαντικά πρόσωπα που ξέρεις, ότι θα έρθει η στιγμή που τα πράγματα θα έπαιρναν αυτή την τροπή. Μονάχα εσύ το είχες προβλέψει φίλε μου, είσαι αληθινά σπουδαίος.
Στην επικοινωνία μας προχτές σου είπα για τις αντιδράσεις των τελευταίων γηγενών που επιμένουν να παραμένουν κρυμμένοι –‘ταμπουρωμένοι’ μου το είπε ένας προχτές και έβαλα τα γέλια, τι λέξη κι αυτή - σε κάποιες γειτονιές της Αθήνας –δεν μπορώ να συνηθίσω να την αποκαλώ Νέο Βερολίνο, μου φαίνεται αστείο. Μερικές χιλιάδες πεισματάρηδων νεοελλήνων που δεν κατανοούν πώς άλλαξαν τα πράγματα. Οι άνθρωποί μας όμως φροντίζουν να τους το υπενθυμίζουν συχνά και κάνουν εξαιρετική δουλειά, Φέλιξ, να το ξέρεις.
Η Ελληνική Διοίκηση κάνει κι αυτή ό,τι μπορεί. Αντιδρούν μερικοί βέβαια, φυσικό είναι. Ειδικά όταν τους είπαμε ότι θα γκρεμίσουμε αυτό το κακάσχημο πελώριο κοινοβούλιό τους και στη θέση του θα ανεγερθεί το Παγγερμανικό Μνημείο Ειρήνης που θα είναι και το σύμβολο της κραταιάς μας χώρας, εδώ, στη Νότια Ευρώπη. Πληροφορούμαι ότι κάποιες μικρές ομάδες κομμουνιστών –ναι, υπάρχουν κι απ’αυτούς ακόμη κάποιες χιλιάδες – οργανώνουν αντάρτικα στα απάτητα ελληνικά βουνά. Ας κάνουν ό,τι θέλουν, συμφωνείς Φέλιξ; Ποιος τους δίνει σημασία πλέον;
Όλοι οι υπόλοιποι συνεργάζονται άψογα. Βλέπεις, μας πήρε μερικά χρόνια να τους… ‘μαλακώσουμε’… αλλά το ‘λάδωμα’, έτσι το λένε εδώ, έπιασε τόπο… μεταξύ μας ε;
Εύχομαι το καλοκαίρι να μπορέσεις να έρθεις. Είναι υπέροχα εδώ με τον ήλιο και τη θάλασσα. Πέντε εκατομμύρια συμπατριώτες μαθαίνω θα έλθουν φέτος. Μια μικρή Γερμανία, αληθινά! Η Μπεάτα και τα παιδιά θα ξετρελαθούν! Όσο για τα θέματα ασφαλείας που μου έλεγες τις προάλλες, δεν πρέπει πια να ανησυχείς καθόλου. Οι υπηρεσίες μας έχουν κάνει θαύματα! Κάποιοι θλιβεροί θύλακες αντίστασης είχαν παραμείνει από δω κι από κει αλλά τώρα πλέον μπορεί ένας καθωσπρέπει Βόρειος να κάνει την ανοιξιάτικη βόλτα του σε κείνο το ωραίο πάρκο – Πάρκο της Γερμανικής Νίκης το λέμε τώρα, παλιά το έλεγαν Ζάππειο – και να μην φοβάται ότι θα πέσει θύμα επίθεσης κάποιου λιμασμένου έλληνα.
Φεύγω αμέσως για το επόμενο συμβούλιο. Πυρετωδώς δουλεύουμε Φέλιξ, δεν στο κρύβω αλλά αξίζει ο κόπος!
Θα τα πούμε αύριο.

Χέρμπερτ Λ...
Μάιος 2030

Πέμπτη, Φεβρουαρίου 16, 2012




«Η Ελλάδα πεθαίνει»
πληροφορεί με σπαρακτικό τρόπο ο Θανάσης Βέγγος τον Χάρβεϊ Καϊτέλ
η Ελλάδα υποδεχόμενη τον Οδυσσέα
που επιστρέφει στους γενέθλιους τόπους μετά από πολλά χρόνια…
μέσα στα χιόνια
πίνοντας
και κλαίγοντας
σε κάποια σύνορα, σε κάποια όρια
μεταξύ ουρανού και γης
μεταξύ ορατών και αοράτων
ανάμεσα σε παρόντες και απόντες
ζώντες και τεθνεώντες…

και νομίζω πως στην περίπτωση του ‘Οδυσσέα’
το πρόβλημα δεν εστιάζεται στην συνειδητοποίηση της θνητότητας
ή της ματαιότητας, ή του πρόσκαιρου του βίου
είναι που ο χρόνος τον έχει πάρει στο κατόπι
είναι που η αγωνία δεν είναι υπαρξιακή
γιατί ποτέ δεν ήταν
είναι που το αύριο έχει ενσωματώσει τόσο πολύ σήμερα μέσα του
που ήδη μοιάζει με… χτες…

και αυτό καθιστά τον Καϊτέλ – Οδυσσέα τόσο απαθή
μπροστά στην τρομερή ‘κλινική’ διάγνωση του Έλληνα που θνήσκει…

μπροστά στο Μεγάλο Γεγονός του θανάτου
ως και ο φόβος έχει εκμηδενιστεί
δεν μπορεί να σε ταράξει τίποτα
όταν είσαι έτοιμος να περάσεις τα σύνορα
μερικά χιονισμένα βουνά
και να βρεθείς εκεί
εκεί απ’όπου κάποτε εκκίνησες
εκεί όπου οι μνήμες είναι πιο ζωντανές από σένα
και ο χρόνος έχει μια στάλα οίκτου…

μπροστά στο Μεγάλο Όριο
μπορείς μονάχα συντροφιά με τον αδελφό σου
να πιεις
να ακούσεις τη μουσική των σφαιρών του Πυθαγόρα
να εκκεντριστείς ξανά
στο ‘σημείο’ του Ανθρώπου…

Κυριακή, Φεβρουαρίου 12, 2012

"...οι αναγνώστες της ποίησης σύντομα θα εκλείψουν και θα είμαστε όλοι ποιητές..."


Η απαρχαίωση του μοντερνισμού

Κώστας Κουτσουρέλης


Ψιλόβροχο είναι το κάθε καινούργιο
στάζει από την πόρτα της εκπλήξεως
και το μαζεύουμε σε κάποιας επανάληψης
την πλαστική λεκάνη.
ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

Φουτουριστές, ιμαζιστές και βορτικιστές, εξπρεσσιονιστές και ντανταϊστές, υπερρεαλιστές, Ρώσσοι ακμεϊστές και Ιταλοί ερμητιστές, οι Ισπανοί της Γενιάς του '27, οι Έλληνες της Γενιάς του '30: Η μακρά χορεία των ποιητών που από κεκτημένη ταχύτητα, και τόσο οξύμωρα πλέον, αποκαλούμε ακόμη "μοντέρνους" –τουτέστιν σύγχρονους, συγκαιρινούς μας, κι ας ανατρέχει η ακμή τους ώς και εκατό χρόνια πίσω–, μας έδωσε κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα ένα σύνολο από έργα εξαιρετικά ποικιλόμορφο στα φανερώματά του, πολλές φορές αντιφατικό, κάποτε και χαώδες· δύσκολο να εκτεθεί σε κοινό παρονομαστή. 
Δεν συμβαίνει το ίδιο με τις ιδεολογικές παραστάσεις που έθρεψαν όλα αυτά τα κινήματα και που ρητά ή υπόρρητα διακρίνονται στις επαγγελίες των βασικών τους εκπροσώπων. Κι αυτό γιατί, σε αντίθεση με τα ίδια τα ποιήματα, τα σπουδαία τουλάχιστον, που κουβαλούν αμετάθετο πάνω τους το σημάδι της ατομικότητας που τα γέννησε, οι ιδεολογικές συντεταγμένες κάθε λογοτεχνικής κίνησης, τα κοσμοθεωρητικά μοτίβα που τη διέπουν, είναι πράγματα λίγο-πολύ κοινά, και σχηματικά. Mπορούν λοιπόν να συνοψιστούν χωρίς πολλές αβαρίες σε λίγα γενικά αξιώματα. 
Τρία τέτοια αξιώματα, τρία "άρθρα" απαρτίζουν κατά τη γνώμη μου το σύμβολο της πίστεως του τυπικού νεωτερικού ποιητή. Ως πρώτο τη τάξει ανάμεσά τους θα κατέτασσα ό,τι η ιστορία των ιδεών καλεί, κάπως γενικευτικά, λατρεία της προόδου. Ως πρόοδο εδώ δεν εννοώ υποχρεωτικά την κοινωνική και οικονομική πρόοδο· ανάμεσα στους μοντερνιστές καταλέγονται πολλοί οξυδερκείς κήνσορες του οικονομισμού και των ουτοπιών του 20ού αιώνα. Ωστόσο, στο καθαρά αισθητικό πεδίο, η πίστη στην πρόοδο παίρνει συνήθως τη μορφή του άκρατου φιλονεωτερισμού, της πίστης δηλαδή ότι το εκάστοτε καινούργιο, επειδή είναι καινούργιο, είναι εξ ορισμού προτιμητεό του εκάστοτε παλαιού. Ας θυμηθούμε εδώ το φορτικό παουντιανό Make it new! ή ακόμη τα πολεμιστήρια σαλπίσματα του Μαρινέττι και των ομοϊδεατών του (…).

Το δεύτερο άρθρο πίστεως του νεωτερικού ποιητή απορρέει ευθέως από τη ρητορική της καινολατρίας. Αφορά την αναγόρευση της ακραίας εκφραστικής εξατομίκευσης σε ύπατο σκοπό της μοντέρνας ποιητικής γραφής. Η ανανέωση, η καινοτομία, η επανάσταση, λέει αυτό το αξίωμα, δεν αρκεί να συντελείται συλλογικά, οφείλει να προσλαμβάνει και ατομικά χαρακτηριστικά. Κάθε ποιητής, κάθε καλλιτέχνης οφείλει να εξελίσσει ακατάπαυστα τον εαυτό του, να φέρνει τις τεχνικές και θεματικές του ζητήσεις κάθε φορά στα όρια. Το "καλό" δεν είναι απλώς συνώνυμο της "ανατροπής" των εξωτερικών συμβάσεων, αλλά σε μια βαθύτερη σημασία του, ταυτίζεται με τη διαρκή αυτανατροπή, τη μόνιμη αμφισβήτηση και αυθυπονόμευση και των πλέον προσωπικών συνηθειών και προτιμήσεων.
Στα μάτια του συνεπούς μοντερνιστή και μόνη η ανακαινιστική πρόθεση αρκεί συχνά, για να πιστοποιηθεί η "πρόοδος" ενός συγγραφέα ή καλλιτέχνη. Αντίστροφα, η έλλειψή της προδίδει "συντηρητισμό", τουτέστιν αισθητική στασιμότητα. Η επανάληψη, η εμμονή στα οικεία θέματα και στα κατακτημένα μέσα, περνάει για αμάρτημα ολκής, αξιολογείται ως κάμψη και επιτιμάται αρμοδίως. "Ο συγγραφέας που δεν καταστρέφει την τεχνική του διαρκώς, είναι φουκαράς", θα γράψει ο Τσέζαρε Παβέζε (…)

Το τρίτο αξίωμα πάνω στο οποίο εδράζεται το οικοδόμημα της νεωτερικής ποίησης του 20ού αιώνα είναι ο μαζικός και δημοκρατικός χαρακτήρας της. Όταν μιλώ για "μαζικοδημοκρατικό χαρακτήρα", ανατρέχοντας στον όρο που εισηγήθηκε πρώτος ο Παναγιώτης Κονδύλης, δεν έχω προφανώς κατά νου το κοινό των αναγνωστών της ποίησης. Όπως ήδη ειπώθηκε, όσο αυξάνει ο κατακερματισμός της ποιητικής τέχνης σε ασύμβατα αναμεταξύ τους ποιητικά ιδιώματα, τόσο η ίδια τίθεται στο περιθώριο και το κοινό της, σε σχετικά μεγέθη, συρρικνώνεται. Αν τον 19ο αιώνα ο μέσος αναγνώστης λογοτεχνίας ήταν αυτονόητο ότι διάβαζε και ποιήματα, σήμερα, έναν αιώνα μετά την εμφάνιση του μοντερνισμού, ο μέσος αναγνώστης λογοτεχνίας είναι αυτονόητο ότι δεν διαβάζει ποιήματα. 
Όταν κάνω λόγο για τον μαζικό και δημοκρατικό χαρακτήρα της νεωτερικής ποίησης, εννοώ κάτι εντελώς διαφορετικό: τη δραματική αύξηση του αριθμού των ποιητών και των ποιητικών βιβλίων που εκδίδονται παγκοσμίως. Στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1900, οι νέοι τίτλοι αριθμούσαν κάθε χρονιά μόλις λίγες δεκάδες. Έναν αιώνα αργότερα ξεπερνούν ενίοτε και τους 400 ετησίως. Μόνο στις ΗΠΑ, οι ποιητές που χαίρουν μιας κάποιας τυπικής αναγνώρισης, φτάνουν κατά μία εκτίμηση τις 5.000.
Η έκρηξη του αριθμού των ποιητών και των ποιητικών βιβλίων την ίδια στιγμή που το ευρύ ακροατήριο τους στρέφει τις πλάτες είναι φαινόμενο εκ πρώτης όψεως παράδοξο. Εξηγείται όμως αν ανατρέξει κανείς στα πολλαπλά αίτια –κοινωνικά, πνευματικά, τεχνολογικά ακόμη– που το γεννούν. Ήδη ο Νερούδα προέβλεπε ότι οι αναγνώστες της ποίησης που είναι μόνο αναγνώστες, σύντομα θα εκλείψουν και ότι σύντομα θα είμαστε όλοι ποιητές. Τοποθετημένη στην προοπτική της ιστορίας των ιδεών, η έκλειψη αυτή δεν είναι παρά πραγμάτωση της παλιάς προγραμματικής επιδίωξης πολλών νεωτερικών καλλιτεχνών να άρουν τη διάκριση μεταξύ τέχνης και ζωής. Θυμίζω εδώ την πρόδρομη περίπτωση του Λωτρεαμόν. Αν όλοι είναι, αν όλοι μπορούν να γίνουν ποιητές, πολλώ δε μάλλον αν τα πάντα μπορεί να είναι ποίηση και τέχνη, απλώς και μόνο επειδή αποφασίσαμε να τα βαφτίσουμε έτσι, τότε πράγματι, όρια μεταξύ ζωής και τέχνης δεν υφίστανται, και η παλαιά τους διάκριση μπορεί να αρθεί. 
Οι προϋποθέσεις γι' αυτό είναι δύο. Από τη μιά μεριά, η επιτυχής διεκδίκηση της ιδιότητας του ποιητή από όλο και περισσότερους στηρίζεται αναγκαία στον παραμερισμό και την υποβάθμιση εκείνων των λογοτεχνικών θεσμών που από τη φύση τους τείνουν να επιφυλλάσσουν τον επίζηλο τίτλο μόνο στους λίγους και τους εκλεκτούς. Έτσι, ο παλαιός αριστοκρατικός και αυστηρά ιεραρχικός κανόνας απαξιώνεται· τη θέση του παίρνει ένα νεφέλωμα έργων και ονομάτων που δεν συνέχονται μεταξύ τους ιεραρχικά, αλλά απλώς συνυπάρχουν τυχαία. Οι ανθολογίες επίσης εκδημοκρατίζονται· πλέον πολλές δεκάδες ή και εκατοντάδες ποιητές μοιράζονται μεταξύ τους με εμβαδομετρική ισότητα τον διατειθέμενο χώρο, δίχως άλλη αξιολογική διάκριση. Τέλος, η λογοτεχνική κριτική, ως η κατ' εξοχήν αποτιμητική δραστηριότητα, παρακμάζει και μεταπίπτει σε απλή βιβλιοπαρουσίαση ή διαφημιστικό δελτίο τύπου (…)

Λατρεία της προόδου, ακραία εκφραστική εξατομίκευση, μαζικός και δημοκρατικός χαρακτήρας. Τα τρία αυτά αξιώματα πάνω στα οποία βασίστηκε όλο το οικοδόμημα της νεωτερικής ποίησης του πρώτου μισού του προηγούμενου αιώνα διατηρούν το κύρος τους δίχως άλλο και σήμερα, στη δική μας μετανεωτερική ή υστερονεωτερική εποχή. Μάλιστα, μόνο στις μέρες μας έγιναν πλήρως ορατές οι απώτερες συνέπειές τους και περατώθηκε η εκδίπλωσή τους. Με αυτή την έννοια, θα μπορούσε κανείς να κάνει λόγο για την επίρρωση, για την επιβεβαίωση του μοντερνισμού. Μια τέτοια διαπίστωση ωστόσο θα ήταν όλως διόλου απατηλή. 
Η καθολική επικράτηση μιας ιδεολογίας συνιστά πάντοτε σημείο καμπής, οριοθετεί την απαρχή της πτώσης. Και αν στα έργα των κλασσικών εκπροσώπων του, οι επαγγελίες του μοντερνισμού ήταν ακόμη περιβεβλημένες με τον μανδύα της ουτοπίας και είχαν την ισχύ και τη γοητεία του αδοκίμαστου, εκατό χρόνια μετά, η νιοστή επανάληψή τους, στα μάτια όσων επιθυμούν να δουν, δεν μπορεί παρά να δίνει την εικόνα της κοινοτοπίας και της φθοράς.
Ας ανοίξουμε πρόχειρα μια σημερινή εφημερίδα. Τι είναι το πιθανότερο να διαβάσουμε στις στήλες των καλλιτεχνικών ή των λογοτεχνικών νέων; "Νέα πρόταση", "φρέσκια, πρωτοπόρα ματιά", "έργο-πρόκληση", ενός καλλιτέχνη με "ανατρεπτική διάθεση", "που τολμά να πειραματίζεται", "που ανοίγει δρόμους". Τα παραθέματα αυτά, ρινίσματα εγκωμίων ερανισμένα αυτολεξεί, θα μπορούσε να είναι και επινοημένα. Τόσο στερεότυποι είναι οι τόνοι που αναμασούν. Τόσο τριμμένοι οι κοινοί τους τόποι. Κι όμως, πόσοι κριτικολογούντες δεν ενδίδουν ασμένως σ’ αυτούς όταν είναι να δείξουν τη γλαφυρή τους ευαρέσκεια; Πόσοι δημοσιογράφοι δεν τους επιστρατεύουν καθημερινά για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του βιαστικού τους κοινού; (…)

Η απαρχαίωση του μοντερνισμού δεν προκύπτει μόνο από το γεγονός ότι επί των ημερών του η ποίηση οδηγήθηκε στο περιθώριο και την κοινωνική ανυποληψία. Συνάγεται και από τη διαπίστωση ότι ο ίδιος ο μοντερνισμός δεν είναι πλέον σε θέση να αναπαράγει τις συνθήκες τις ικανές να διαιωνίσουν την ύπαρξή του. Ενώ επαγγέλεται την εξέλιξη, κομίζει στασιμότητα. Ενώ κηρύττει την ανυπακοή και την εξέγερση, οι θιασώτες του δεν είναι παρά εφοδιαστές του κομφορμισμού και της μόδας. 
Η εξελικτική στασιμότητα της σημερινής τέχνης έρχεται να μας ξαναθυμίσει ό,τι οι προνεωτερικοί ανέκαθεν γνώριζαν. Η καλλιτεχνική βούληση από μόνη της, όσο ισχυρή και αν είναι, όσο κι αν πάσχει, όσο κι αν αγκομαχεί, δεν μπορεί να θεσπίζει κατά το δοκούν νέες μορφές ούτε να εφευρίσκει εκ του μηδενός νέα περιεχόμενα. Ζωτικός χώρος για ουσιαστικές και όχι απλώς ονομαστικές καινοτομίες, υπάρχει μόνον όπου η ιστορική συγκυρία το επιτρέπει ή, καλύτερα, όπου η ιστορική βία το επιβάλλει. Όπου δηλαδή η πίεση της μεταλλαγμένης εξωτερικής πραγματικότητας πάνω στα παραδεδομένα εκφραστικά μέσα είναι τόσο αιφνίδια και μεγάλη, ώστε τα δεύτερα δεν αντέχουν πια και συντρίβονται κάτω από το βάρος της. 
Τέτοια ήταν ασφαλώς η κατάσταση εκατό χρόνια πριν. Σήμερα, όσο ενδιαφέρον κι αν παρουσιάζουν οι επιχειρούμενες αλλαγές, ψυχολογικά είναι για μας αναμενόμενες, απλά επεισόδια που δεν ταράζουν υπέρμετρα την καθημερινή μας ρουτίνα. Καθώς η συνείδησή μας τις έχει ήδη προοικονομήσει, δεν τις προσλαμβάνει ως αξιοσημείωτο συμβάν. Της είναι οικείες, προτού καν επέλθουν. Από μόνος του ο πληθωρισμός των καλλιτεχνικών ρευμάτων και τάσεων, όπως τον εκτρέφει η αισθητική ανεξιθρησκεία και το πολιτιστικό εμπόριο, αρκεί για να οδηγήσει ad absurdum κάθε αξίωση καινοτομίας. Όπου τα πάντα είναι επιτρεπτά, τίποτε δεν μπορεί να είναι στ’ αλήθεια αλλιώτικο. Όπου όλοι κυνηγούν την έκπληξη, τίποτε πια δεν εκπλήσσει. Η υπερβολή δεν εγκυμονεί την απόλαυση, αλλά το φούσκωμα και τον κορεσμό. 
Τα σημάδια αυτού του κορεσμού είναι σήμερα κάτι παραπάνω από εμφανή. Σε αντίθεση προς την εκφραστική λιτότητα των πρώτων μοντερνιστών, που από πολλές πλευρές στάθηκε το μέγιστο επίτευγμά τους, οι επίγονοί τους ναυαγούν όλο και πιο συχνά στους κάβους της επιτήδευσης, του εντυπωσιασμού, της εκζήτησης. Στην αγωνιώδη τους προσπάθεια να ανακαλύψουν παρθένα, αγεώργητη γη, συχνά αποξηραίνουν μολυσμένα βαλτοτόπια ή εκβραχίζουν άγονες βουνοπλαγιές. Οι πιο αφελείς ανάμεσά τους δεν παραλείπουν να μας ανακοινώνουν κατά τακτά χρονικά διαστήματα ότι μόλις ανακάλυψαν την Αμερική. Άλλοι, ανυπόμονοι να ρίξουν κι αυτοί μια Βαστίλλη, ανακουφίζουν το επιγονικό τους άγχος με ρητορικές πατροκτονίες. 
Από το προκλητικό πνεύμα του μοντερνισμού επιβιώνει σήμερα μόνο το αστραφτερό περιτύλιγμα. Κούφια συνθήματα ως επί το πλείστον, γυμνωμένα από κάθε περιεχόμενο, αλλά γι’ αυτό ακριβώς κατάλληλα για τις ανάγκες της καλλιτεχνικής αγοράς. Έτσι, οι προμηθευτές της τελευταίας –ήρωες περίοπτοι της pop culture αλλά και σεμνοί διεκδικητές ακαδημαϊκών τροπαίων– δεν αμελούν ποτέ να υποδυθούν τον ρόλο του αντάρτη ή του αντιρρησία συνείδησης, όποτε αυτός τους υπόσχεται υπολογίσιμα οφέλη. Ωστόσο, πόσο αιρετικός, πόσο enfant terrible μπορεί να είναι κανείς, όταν απέναντί του δεν καραδοκεί η Ιερά Εξέταση ούτε κανείς πουριτανός παιδονόμος, αλλά ένα κοινό χαυνωμένο από την υπερκατανάλωση και ντρεσσαρισμένο στο όνομα της ανοχής να καταπίνει αδιαμαρτύρητα ό,τι του σερβίρεται και από όποιους; Που είναι έτοιμο να συγχωρήσει τα πάντα στους συγγραφείς και στους καλλιτέχνες του, φτάνει μονάχα να του παραχωρήσουν κι εκείνοι ό,τι τόσο ποθεί η καρδιά του: μια επίφαση "καινούργιας εμπειρίας" δηλαδή, ικανή να διασκεδάσει για λίγο την τηλεοπτική του ανία.
Σε βάθος χρόνου, μόνο μια δραστική ιστορική μεταστροφή, μια δραματική εκβαρβάρωση ίσως, θα μπορούσε να ανοίξει και πάλι τον δρόμο σε πραγματικές "καινοτομίες". Πόσους όμως θα ενθουσίαζε στ’ αλήθεια μια τέτοια προοπτική; Στο μεταξύ, συγγραφείς και καλλιτέχνες θα συνεχίσουν να μας τάζουν, καλόπιστα ή κουτοπόνηρα, ό,τι ακριβώς αδυνατούν να κατορθώσουν: ρήξεις, προκλήσεις, τομές, ανατροπές. Ας μη βιαστούμε να τους καταδικάσουμε γι’ αυτό. Αν ποτέ απαλλαγούμε από την προκαταλήψη ότι "καλό" είναι μόνο το "καινούργιο", ίσως διαπιστώσουμε ότι ακόμη και μια καθ’ όλα συμβατική τέχνη, σαν τη σημερινή, είναι συναρπαστικότερη από τα πλαστά πιστοποιητικά πρωτοτυπίας που τη διαφημίζουν (...)



Ολόκληρο το άρθρο: Αντίφωνο 

Πρώτη δημοσίευση περ. Πλανόδιον, Δεκέμβριος 2009 & koutsourelis.gr

Τρίτη, Φεβρουαρίου 07, 2012

Ποταμός...





της κράτησε το χέρι
και άρχισε να της μιλά

"πολλές είναι οι φορές που στάθηκα αναποφάσιστος
διλημματικός
στον κόμβο ενός Υ
και αναρωτιόμουν αν έπρεπε να ακολουθήσω το δεξί
ή το αριστερό σκέλος...

είχα βλέμμα και για τα δυο
είχα ενέργεια
είχα 'παύση' αρνήσεων
καμιά εσωτερική αντιπολίτευση...

αναρωτιόμουν
πώς επιλέγει κανείς;

πως 'διαλέγει';

ή ποιος τον διαλέγει
ποιος επιλέγει για λογαριασμό μας;

ήρθε η μέρα που
άκουσα και κάτι... καινούργιο
κάτι παράξενο, κάτι πρωτόφαντο
έναν... παφλασμό...
κάτω απ'τα πόδια μου...

λες και το έδαφος έβραζε
λες και η γη ετοιμαζόταν να υγροποιηθεί
να γίνει μια ρευστή απεικόνιση της αντίληψης...
μια ποιητική απόδοση της πραγματικότητας...
φοβήθηκα...

κι ύστερα
σαν από κάποιο μεγα-προβολικό μηχάνημα
τον... είδα

έτρεχε, υπέροχα αφρισμένος
μπροστά μου
κάτω μου...

ένας ποταμός!

από που ερχόταν;
που πήγαινε;

το συναίσθημα δεν ήταν απλά λυτρωτικό
ήταν μια διάνοιξη όλης της ύπαρξης
μέθεξη!

λες και υπήρχαν χιλιάδες μικροσκοπικά άλογα
που οι χαίτες τους ανέμιζαν
τα νερά του κάλπαζαν μπροστά...

και ακολουθούσαν την πορεία
που θα έπαιρνα

έτσι κι αλλιώς!"

"και...  τι έγινε μετά;" τον ρώτησε

"δεν κράτησε πολύ τούτη η εμπειρία
κράτησε ίσως όσο μπορούσα να την αντέξω...

κατάλαβα...

αντιλήφθηκα...

τούτη είναι η αληθινή μύηση
να δεις κάποτε
να αξιωθείς να δεις
τον δικό σου υπόγειο ποταμό
να τον ακούσεις
να τον υποδεχτείς
να μην τον φοβηθείς!

εκεί
το Μέγα Αρσενικό που βρυχάται την διαιώνιση
εκεί
το Αιώνιο Θηλυκό που γονιμοποιεί το Άπειρο
εκεί όλες οι πρωτοπηγές του παραδείσου
εκεί όλες οι Υγρές Φωτιές της κόλασης
εκεί όλο το διανόημα του γνωστού
και τα κατηγορήματα της σκέψης

εκεί ο μελαγχολικός στοχασμός του φιλοσόφου
η ανάσα του ποιητή
καθώς αφουγκράζεται το είναι του
εκεί
η περιπέτεια του ασκητή
στο απειροδιάστατο κελί του
εκεί
και το μοναχικό τραγούδι των αδελφών μας βάρδων
που κανείς ποτέ
δεν συγκρίθηκε μαζί τους
στην αποκοτιά
να προκαλούν το Απρόσιτο...

εκεί ο έρωτας
εκεί το λάθος
εκεί το πρώτο σου φιλί
εκεί ο ρόγχος του τέλους"

σταμάτησε για λίγο
κι ύστερα πάλι είπε...

"ναι...
να τον ακούσεις
να τον δεις!
κι ίσως
ίσως λέω
κάποια μέρα
να έχεις τα κότσια
ολόγυμνος
να βουτήξεις μέσα του
ολόκληρος!"

"κι αν αυτό... αν αυτό σημαίνει..."

"θάνατο;
όχι, δεν έχει τη φορεσιά του θανάτου
όλο αυτό το γιορτάσι...
ζωή
που όλα τα περιέχει
αλλά απαιτεί
το άλμα..."

έτσι της είπε
και έμειναν ώρα σιωπηλοί...

φεβ2012


"Raging Rush"

Παρασκευή, Φεβρουαρίου 03, 2012

Η αμηχανία του ιεράρχη...





θα πρέπει να ασκήθηκαν πολλές πιέσεις
αφόρητες πιέσεις

δεν ξέρω αν ήταν από τη συνείδησή του
και από το φρόνημα της ορθοδόξου πίστεως

σίγουρα ήταν 'από κάτω'
πιέσεις που οδήγησαν τον Ιερώνυμο στην επιστολή αγανάκτησης
προς τον Παπαδήμο...

είναι φανερή η αμηχανία του κλήρου
του ανωτάτου τουλάχιστον
να εκφράσει την ξεκάθαρη, απλή θέση
να κάνει 'παρέμβαση' στα πολιτικά (!!) πράγματα της χώρας
και δι'... επιστολών πασχίζει να σώσει τα προσχήματα του ... σχήματος...

σε λίγο, περισσότερο από το μισό πλήρωμα της Εκκλησίας
θα είναι στα συσσίτια
εκεί τι να βγει να πει ο Ιερώνυμος;
"καλή όρεξη";

σε λίγο ένας κολοσσιαίος αριθμός πιστών και απίστων
θα ξεπαγιάζει στις γωνιές των κτηρίων
και των δρόμων
σ'αυτούς τι επιστολή θα στείλει ο αρχιεπίσκοπος;
"αγάντα μωρέ και μπαίνει η Άνοιξη";

δεν είναι αστείο το θέμα βέβαια
πραγματικά είναι τραγικό
και χτυπάει τις πόρτες όλων πλέον...

του χρόνου τέτοια εποχή ίσως να μην... τέλος πάντων...

το πρόβλημα είναι ότι δεν πείθει πλέον κανείς τους
όσο καλές προθέσεις κι αν έχουν σε προσωπικό επίπεδο
άλλωστε
ο Ιερώνυμος τα'φαγε τα ψωμιά του
ενώ άλλοι, αληθινά δεν έχουν ψωμί να φάνε

ό,τι ήταν να κάνει το έκανε πλέον
παρακολουθεί σίγουρα 'ανησυχών' τας εξελίξεις
και αναρωτιέται τι 'θα έπρεπε να κάνει'

είναι λοιπόν η περίφημη 'νομιμοφροσύνη' της Εκκλησίας
σήμερα η ορθότερη επιλογή;

έχει τα κότσια ο μεγαλόσχημος παπάς να κάνει το μεγάλο άλμα;

να βγεί και να τους στείλει όλους στο... πυρ το εξώτερον;
και όχι δι'επιστολών ακίνδυνων
ούτε καν από άμβωνος

αλλά στα ίσα, στα μούτρα τους και με απλή γλώσσα;

γίνονται αυτά τα πράγματα ρε φίλε;, θα πεις...

είμαι βέβαιος
ότι στην επόμενη επιστολή πάντως
ο Ιερώνυμος
θα δηλώσει ότι η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος
συμφωνεί και με την καύση των νεκρών...

θα έχουν γίνει τόσοι πολλοί
που τα νεκροταφεία δεν θα μπορούν να φιλοξενήσουν κανέναν...

Πέμπτη, Φεβρουαρίου 02, 2012




Τη σκιά σου σμιλεύω
Τη σκιά σου σμιλεύω.
Της έχω ήδη αφαιρέσει τα χείλη,
τα κόκκινα και σκληρά: έκαιγαν.
Θα σ' τα 'χα φιλήσει
πολύ περισσότερο.
Ύστερα σταματάω τα μπράτσα σου,
τα σβέλτα, τα μακριά, τα νευρώδη.
Μου πρόσφεραν τον δρόμο
για να σ' αγκαλιάσω.
Σου αφαιρώ το χρώμα, τον όγκο.
Σου κόβω το πέρασμα. Ερχόσουν
κατευθείαν σ' εμένα. Εκείνο που πιότερο
πόνο μου έδωσε, επειδή σώπασες,
είναι η φωνή σου. Πυκνή, τόσο θερμή,
περισσότερο χειροπιαστή απ' το σώμα σου.
Αλλά ήδη ετοιμαζόταν να μας προδώσει.
Έτσι
η αγάπη μου είναι ελεύθερη, λυτή
με την αποσαρκωμένη σκιά σου.
Και μπορώ να ζω μέσα σου
χωρίς να φοβάμαι
εκείνο που περισσότερο ποθώ,
το φιλί σου, την αγκαλιά σου.
Να υπάρχω με τη σκέψη πάντα
στα χείλη, στη φωνή,
στο σώμα
που εγώ ο ίδιος σου απέσπασα
για να μπορέσω, δίχως αυτά,
να σ' αγαπήσω.
Εγώ, που τ' αγαπούσα τόσο!
Και ν' αγκαλιάσω ατέλειωτα, χωρίς λύπη
-καθώς φεύγει ασύλληπτη,
με τη μεγάλη μου αγάπη ξοπίσω της
η σάρκα στον δρόμο της-
το μόνο δυνατό σου σώμα:
το γλυκό, ιδεατό σου κορμί.
Pedro Salinas
(Η φωνή που οφείλεται σ' εσένα, 1933)
Μετ: Virginia López Recio