ο στοχασμός δεν φοράει μάσκες…

Η

αλήθεια μάς εκθέτει.

Τι αποδεικνύεται με σαφήνεια και καθαρότητα που θα ζήλευε ως και ο μέγιστος Καντ; Ότι το ‘όριο’ ή αυτό που συνηθίσαμε να θεωρούμε ως ‘όριο’ δεν αποτελεί απαραβίαστη αρχή καθώς εξειδικεύεται από την εννοιολογική του σήμανση και ερμηνεία σε μεγάλη κλίμακα, δηλαδή στο σύνολο των ατόμων μιας κοινωνίας. Έξω από τούτο το μέγεθος δεν έχει νόημα ή ορίζεται διαφορετικά και δεν μας ενδιαφέρει. Όμως, επαναλαμβάνω, η αλήθεια μάς εκθέτει. Γιατί φωτίζει το υποκειμενικό και σκοτίζει το υπερ-προσωπικό, το γενικό. Κι αυτό φυσικά σημαίνει ότι κανένα ‘όριο’ δεν μπορεί να ετεροκαθοριστεί γιατί δεν υπάρχει από πριν γενική και ομόφωνη συναντίληψη. Αν υπήρχε δεν θα υπήρχε και καμιά ανάγκη θέσπισης προστίμων ή τιμωριών για τους παραβάτες.

Η αλήθεια λοιπόν που αποτελεί την απόδειξη ότι είμαστε όντα μεν έλλογα αλλά με απολύτως εξω-λογικές ορίζουσες δράσης βαθύτερα, μάς πετάει γυμνούς και έκθετους σε μια αλληλο-σφαγή για την κατάδειξη και ‘τήρηση’ των ‘ορθών’ ορίων που δεν ταυτίζονται με ό,τι ο καθένας είχε ενσωματώσει στον ατομικό του ‘πολιτισμό’, στην ατομική του παλέτα από ‘κατηγορίες’ και κατηγορήματα.

Ήδη η μάχη με τις μάσκες και τα άλλα σουρεαλιστικά συναφή ορθώνονται ως απλές αποδείξεις ότι δεν μπορούμε να ‘τηρήσουμε’ τίποτα που δεν προ-υπήρχε στο εσωτερικό μας εννοιακό σύμπαν και πασχίζουμε απλά να υποκρινόμαστε τους ‘νομοταγείς’ φροντίζοντας να είμαστε οι ‘επαναστάτες’ έξω από τα φώτα του νόμου.

Μαζί με όλο τούτο το ‘τσίρκο’ στο οποίο ακροβάτες, θηριοδαμαστές και θεατές αλληλοτρώγονται και αλληλομάχονται για την εαυτική επιβίωση, έρχεται και η υπερκείμενη όλων αρχή, ένα μακρινό και εν γένει μισητό ‘κράτος’ να μάς υποδείξει με το δάχτυλο σηκωμένο το ‘ορθώς πράττειν’ για να λειτουργεί η κοινωνία με ευνομία και τάξη.

Νομίζω πως δεν έχουμε απριορικά καμιά πρόθεση να είμαστε ούτε νομοταγείς ούτε παραβάτες. Όπως μάς αιφνιδιάζει η ίδια η ύπαρξη και η προβολή της στο καθημέριο γίγνεσθαι, όπως μας αιφνιδιάζει ο εαυτός και οι συμπεριφορές του, έτσι επινοούμε θαυμαστούς ελιγμούς άλλοτε προς τη μια και άλλοτε προς την άλλη πλευρά.

Ο ‘νομοταγής’ μασκοφόρος δεν υπερέχει του ‘ανεύθυνου’… γυμνοπρόσωπου. Είναι απλώς μια προσωρινή κατασκευή, ένα ‘κιτ’ επιβίωσης σε ένα κοινωνικό παράλογο που δεν επιδοκιμάζει. Και φυσικά η ‘αντίφαση’ των συμπεριφορών μας εντός καραντίνας και μετά – καραντίνας το αποδεικνύει θριαμβικά.

Θα βρούμε τα όριά μας και θα περάσουμε στην επόμενη ιστορική φάση, είναι βέβαιο. Το σημαντικότερο είναι να εκμεταλλευτούμε, πρεσβεύω την περίσταση για… περίσκεψη… ο στοχασμός δεν φοράει ούτε πρέπει να φορέσει ποτέ μάσκες…

 

γίνε ο κανένας κι ελευθερώσου…

 

Ο Πολύφημος δεν σου είναι άγνωστος.

Δεν τον γνώρισες ξαφνικά. Δεν σε αιφνιδίασε ποτέ.

Ο Πολύφημος είναι το αρχαίο πεδίο που σε φιλοξενεί από τη γενέθλια αυγή σου. Σπηλιά και βράχος, μήτρα και τάφος. Είναι οι γονείς και ο αδελφός σου.

Ο Πολύφημος σε θεωρεί όντας ολόκληρος ένας παλλόμενος οφθαλμός… δεν σου δίνει το χέρι γιατί τα χέρια σου δεν μπορούν να ψηλαφήσουν παρά μονάχα τοίχους φυλακής… στη στενόχωρη γεωμετρία της ειρκτής σου, δεν χρειάζεσαι ούτε χέρια, ούτε οφθαλμούς… χρειάζεσαι τον ιδρώτα της σκέψης και το στερέωμα είναι ασύνορο… εσύ όμως είσαι πεπερασμένος…

Η ειρκτή σου είναι σώμα και σήμα… είναι σταθμός και οδός… είναι σημείο και πέρασμα… είναι λίκνο και μνήμα… Σε γνωρίζει… έχει το σχήμα σου… έχει την ανάσα σου να δροσίζει τους τοίχους, έχει τους φόβους σου να λερώνουν το χώμα… το σκοτάδι σου… ακόμα κι αυτό γνωρίζει… είναι το οικείο που γεννήθηκε μαζί σου…

Η σπηλιά του Πολύφημου… η προσωπικότητα που σε αιχμαλώτισε… το μεγακυδές εγώ σου… το μεγαλαυχές λαρύγγι σου… το κυκλώπειο στομάχι σου… εσύ είσαι ο Κύκλωπας και δεν χωράς σε τούτο το σπήλαιο. Εσύ ήσουν πάντα ο Πολύφημος. Σκότωσες τους συντρόφους σου έναν προς έναν και η πείνα σου μεγαλύνθηκε αντί να κορεστεί. Εσύ είσαι που ψάχνεις τώρα τον τρόπο να γλιτώσεις από εσένα…

Σκοτώνεις τον Πολύφημο, τον Μεγάφημο, τον πολύσημο, τον σπουδαίο εαυτό σου και ελευθερώνεσαι… γίνε ο κανένας αν έχεις τα κότσια κι ελευθερώσου… γίνε ο κανένας και τρέξε…

Στο τέλος, έτσι ή αλλιώς, όλα θα γίνουν ένα σύμβολο...

 

Στο τέλος, έτσι ή αλλιώς, όλα θα γίνουν ένα σύμβολο...

Τούτος είναι ο προορισμός τους...

Ως και η ίδια η ζωή σου... 

Είναι η κεκρυμμένη εντελέχεια του είναι...

Ως κι εσύ ο ίδιος...
Κανείς δεν μπορεί να αποδράσει
κανείς δεν τολμά να εξαιρεθεί
κανείς δεν επιθυμεί να το ανατρέψει

Και τότε... δεν θα μπορεί να σε αγγίξει κανείς..

Και τότε δεν θα μπορεί να σε προσβάλλει κανείς...

Και πρώτιστα ο ίδιος ο εαυτός σου...

κορδέλες...

Τα λουλούδια έβγαιναν απ’τις κόγχες

στους σπασμένους τοίχους

απ’τις ρωγμές των τσιμεντένιων δρόμων

στις άδειες αυλές

στα βρόμικα πεζοδρόμια

είδα τη σκιά σου

νωχελικά να σέρνει το βήμα της

στο ανήλικο φως του πρωινού

και ρίγησα

καθώς συμβαίνει με τους αδαείς

που σπάνια συναντιούνται με τέτοια καθαρότητα

με τόση πυκνότητα ύλης

με τους φύλακες της άλλης όχθης

και σάρωνες

σιγά σιγά

όλες τις επιφάνειες

τους όγκους των σπιτιών

τους ελεύθερους χώρους

τα γυμνά κατώφλια

βήμα με βήμα

ερχόσουν

Κάποιες κορδέλες ροζ και άσπρες

έπαιζαν ακόμη στη δροσιά της νέας μέρας

έτρεχαν, έφευγαν, χάνονταν

μικρά παιχνίδια, στιγματισμένα πια

απ’το φορτίο της μνήμης

και τη λαχτάρα των παιδιών

και το βρυαρό τους γέλιο

άλλος κανείς

δεν σε υποδέχτηκε

άλλος

ψυχή

δεν βρέθηκε κοντά σου

και δεν υπήρχε

και η σκιά σου

αντάμωνε πια εκείνη του μεγάλου λόφου

στ’ακροσύνορα της πόλης

το’χες πει

πως κάποια μέρα θα ενωθείς με τον αρχαίο βράχο

και όλα θ’αλλάξουν

κάτω απ’την απέραντη αγκαλιά σου

κι όλα θ’ανθίσουν πάλι

κι εγώ με όσες ανάσες πια

μου είχαν απομείνει

σ’εκλιπαρούσα

να βιαστείς

για να λυγίσει ο ήλιος

το αμείλικτο φως του

που έψηνε τις ενοχές

πάνω στο σώμα

και αφυδάτωνε από ομορφιά

και ποίηση

ό,τι είχε αφήσει ανέγγιχτο ακόμα

ο χρόνος

κάποιο όνειρο ίσως

σαν τις χρωματιστές κορδέλες

ρετάλι

να παίζει ελεύθερο

εδώ κι εκεί

ένιωσα να με αγγίζει

και χαμογέλασα…

 

…καλόν γὰρ τὸ ἆθλον καὶ ἡ ἐλπὶς μεγάλη…

 

Nicolai Abraham Abildgaard| Socrates in Prison

 

   …καλόν γὰρ τὸ ἆθλον καὶ ἡ ἐλπὶς μεγάλη… 

(Πλάτων, Φαίδων)

  

Έ

τσι βεβαίωνε κάποτε εκείνος ο ‘φρονιμώτατος και δικαιώτατος’ άνθρωπος που πορευόταν τα έσχατα μέτρα ως την αναχώρησή του από αυτόν τον κόσμο όχι ζητώντας αλλά δίνοντας θάρρος στους περίλυπους φίλους και θρηνούντες μαθητές του. Είναι το λοιπόν καλό το έπαθλο και η ελπίδα μεγάλη… όταν ζήσεις αυτή τη ζωή ως αληθινός φιλόσοφος να προσδοκάς μια καλή, μια εξαιρετική τύχη στην επόμενη… αν έζησες με ‘αγνότητα’ και ‘σύνεση’, αν έζησες ‘ευσεβώς’… αλλά από κει και πέρα αρχίζει ένας ανελέητος υποκειμενισμός, ένας ακαταγώνιστος ψηλομύτικος περσοναλισμός, μια ατομική ερμηνευτική της κάθε λέξης, της κάθε φράσης, της κάθε έννοιας… γιατί τα μέτρα του φιλοσόφου είναι αυστηρά, οι ορίζουσες στενές και οι προϋποθέσεις απαιτητικές… σχεδόν ‘απάνθρωπες’… ο άνθρωπος είναι γραπωμένος από τη σανίδα της επιβίωσης, δεν έχει το ανάστημα ή το κουράγιο να αναζητήσει κορυφές και επιτεύξεις…

Μνημονεύουμε πλέον τους ανθρώπους αυτούς που έτσι ή αλλιώς ήταν ‘εξαιρέσεις’ σε κάθε εποχή λες και πρόκειται για ‘εξωγήινους’ ή ‘υπερανθρώπους’ που έδωσαν έναν τύπο, μια τάξη, ένα ύψος αλλά παραμένουν εξαιρέσεις. Το πρόβλημα δεν είναι στη σημερινή εποχή των ‘βιαστών’ του σκουπιδο-Μπιγκ Μπράδερ ότι θεώνται ως κάτι το ιδιαίτερο και απρόσιτο αυτές οι ‘στάσεις ζωής’ αλλά πως έχουν πλήρως αφανιστεί από τον ‘ορίζοντα των γεγονότων’ μας… Στο λυκόφως του Μεσαίωνα και καθώς αχνοχάραζε η Αναγέννηση, οι άνθρωποι αυτοί χρησίμευσαν ως πρότυπα για έναν άλλο ανθρωπισμό που έμελλε να είναι επαναστατικός, πλούσιος και μεμειγμένος βέβαια με τα αιτήματα των εποχών και των τόπων. Όμως ο ορίζοντας υπήρχε, οι φιλόσοφοι ενέπνεαν, οι μεγάλες σχολές ανταγωνίζονταν μεταξύ τους σε σφρίγος και ρώμη καθώς κυλούσε στις φλέβες το πνευματικό αίμα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Πλωτίνου, του Αυγουστίνου.

Θα έπρεπε να το αναφέρω στην αρχή μα δεν πειράζει και τώρα, στέκεται ατόφιο. Μακριά από μένα λόγοι ‘παραινετικοί’, ‘προτρεπτικοί’ ή ‘πομαντικοί’ με δαψίλεια ηθικολογίας και περίσσεια ‘αποστασιοποιημένης’ υποκρισίας κάποιου κοσμικού ‘εγκρατίτη’. Δεν με αφορά το ηθικολογικό έλλειμμα, από αυτό δεν πάσχει κανείς μας. Αποτυπώνω το σχόλιό μου με πόνο καρδιάς… και το κάνω όλο και πιο σπάνια πλέον… η πραγματικότητα μοιάζει με μια θύελλα και η φωνή μου σαν εύθραυστο κλαράκι λυγίζει αλλά δεν σπάει. Ίσως δεν ακούγεται αλλά δεν πέθανε ακόμη.

Έστω όμως…

«…όσοι φιλοσοφούν σωστά, αποφεύγουν τις επιθυμίες του σώματος και δείχνουν καρτερικότητα και δεν παραδίδουν τον εαυτό τους σ’αυτές. Ούτε φοβούνται καθόλου την κατάρρευση της οικογένειάς τους ή τη φτώχεια, όπως πολλοί και φιλοχρήματοι. Ούτε πάλι φοβούνται την κοινή περιφρόνηση και αδοξία της κοινωνικής θέσεως όπως οι αρχομανείς και οι φιλόδοξοι. Αυτοί αδιαφορούν για τέτοια ζητήματα…»

Να μου συγχωρεί ο Διδάσκαλος που απομόνωσα ένα φραγμέντο από τον ωραιότερο και πιο συγκινητικό ίσως διάλογό του –αν και πολλοί διεκδικούν τούτη την πρωτιά, υποκειμενική είναι η προσέγγιση είπαμε- αλλά το επέβαλλαν οι περιστάσεις, καθώς λένε. Ο μεγάλος Φλωρεντινός Φικίνος (Ficino, 1433 – 1499) έλεγε πως ‘όποιος διαβάζει σοβαρά τα έργα του Πλάτωνα θα βρεί μέσα σε αυτά τα πάντα’. Δεν χρειαζόμαστε τα πάντα, ψήγματα είναι πια αρκετά.

Κι αυτά όχι δυσεύρετα αλλά ‘καλά θαμμένα’…

 Τώρα, ως ακροκέραμο… αναρωτιέμαι, από έναν λόφο περιτωμάτων, αν αφαιρέσεις ένα, παύουν τα υπόλοιπα να δικαιώνουν το ρόλο και την ύπαρξή τους; Ικανοποιήθηκε η μικροαστική ηθική αντίδραση των προυχόντων και αρχόντων που συνεχίζει να προβάλλεται ένα ελεεινό ‘πρότζεκτ’ ως τη στιγμή που κάποιο άλλο λουλούδι θα μας… χαρίσει το ξεχωριστό του άρωμα;

 Αυτή τη φορά τι θα είναι άραγε; Η ίδια η πράξη;