Το Έργο

(Μια πρώτη προσέγγιση)

Ό

λες οι δράσεις του ανθρώπου, στην ουσία, δεν είναι παρά συγκλίσεις σε μια ‘ηρωική έξοδο’… αυτό εξυπηρετούν και οι προσωρινές διαφυγές, οι πρόσκαιρες αποδράσεις, οι κοπιώδεις προσπάθειες, οι πυρετικές δραστηριότητες, οτιδήποτε μπορεί να αποτελέσει προσομοίωση του Έργου.

Εάν στο μυητικό μονοπάτι, το Έργο νοείται ως η συστηματική εσωτερική εργασία για την οριστική μετάβαση στην ‘άλλη όχθη’ με τον μέγιστο δυνατό βαθμό επίγνωσης, στην καθημερινότητα όλα τα επιμέρους έργα αποσκοπούν στην εξασφάλιση ‘σταθμών’ μετεπιβίβασης… η μια δραστηριότητα τελειώνει και οφείλουμε να έχουμε έτοιμη την επόμενη… εάν μείνουμε αργοί, η υπενθύμιση της θνητότητας και του παραλόγου του βίου μας βαραίνει, μας συνθλίβει, μας μουδιάζει. Μοιάζουμε με τον αθλητή που βάζει συνεχώς τον επόμενο στόχο του… σπάει το ένα ρεκόρ και πάει για το επόμενο… δεν έχει τέλος αυτός ο δρόμος… αλλά χωρίς τις ενδιάμεσες στάσεις, η στατικότητα θα επιφέρει την κατάθλιψη και το θάνατο. Ο αθλητής, έπαιζε ακριβώς αυτό το ρόλο στους αρχαίους γυμνικούς αγώνες (όχι μόνο σ’αυτούς της Ολυμπίας). Θύμιζε την υποχρέωση όλων στην διαρκή δράση, στην υπέρβαση των ορίων και την μέγιστη σημασία του ίδιου του έργου. Ο αθλητής ήταν ένας πολεμιστής που δεν σταματούσε σε καμιά επίτευξη καθώς ήταν ενταγμένος στη Ροή και η ροή είναι ατελεύτητη… Οι αγώνες άλλωστε, αποτελούσαν και προβολές των άθλων του Ηρακλή… ενός Ήρωα που επέτυχε την έξοδό του και σε μυθικό επίπεδο γεφύρωσε τα ‘μικρά έργα’ (τους άθλους) με το Μεγάλο Έργο (την συνάντηση με τον εαυτό του, την μυητική του ολοκλήρωση).

Το Μεγάλο Έργο (Magnum Opus όπως το γνώριζαν οι αδελφοί του Μεσαιώνος) είναι μάλλον απρόσιτο για τον μέσο άνθρωπο, τον ‘απλό’ άνθρωπο, πάει να πει τον οποιονδήποτε είναι ριγμένος με τα μούτρα στη βιοτή, στις μέριμνες του βίου. Γίνεται αντιληπτό μονάχα σε στιγμές, μικρές εκλάμψεις υπερ-αντιληπτικής θεώρησης, ανοίγματος των σφαλισμένων πόρων. Όταν αντικρίζει κανείς ένα εκπληκτικό έργο τέχνης, όταν ακούει μια θεία μουσική, όταν του ‘επιτεθεί’ ένα λογοτεχνικό αριστούργημα. Η Τέχνη, θεωρώ, έχει αυτό το συγκλονιστικό όπλο: σε ακινητοποιεί, σε αποστομώνει, σε γυμνώνει, σε υποχρεώνει σε παύση, σε αφήνει αθωράκιστο… για λίγο όμως… σύντομα οι πόροι κλείνουν… πρέπει να προστατευτείς, πρέπει να γυρίσεις στη μηχανικότητα της επανάληψης, πρέπει να… επιβιώσεις. Αν δεν είσαι ‘έτοιμος’, αν δεν είσαι ‘συντονισμένος’, αν δεν είσαι μυημένος δηλαδή, η παρατεταμένη έκθεση στην Αλήθεια θα σε συντρίψει ανάλογα με την τύφλωση που θα υποστείς αν επιμένεις να αντικρίζεις τον ήλιο χωρίς γυαλιά.

Τα μικρά έργα έχουν την ταπεινή τους εισφορά αλλά το καύσιμό τους είναι λίγο, εξαντλείται γρήγορα. Μια επίτευξη διαρκεί περίπου όσο και οι έπαινοί της και συνεπώς πρέπει να αναμένει η επόμενη. Μια σισύφεια, διηνεκής προσπάθεια να περάσεις επιτέλους το βράχο από το φρύδι του πρανούς, να τον ακινητοποιήσεις σε κάποιο σημείο… να επιτύχεις την αποστολή σου… δεν θα συμβεί ποτέ, ευτυχώς… διότι η απέραντη μοναξιά που ακολουθεί δεν καλύπτεται με τίποτα… ο βράχος θα κατρακυλά ισοβίως ώσπου οι δυνάμεις σου να σε εγκαταλείψουν και να αναφωνήσεις φιλοσοφώντας μελαγχολικά ‘έδωσα τον καλό αγώνα’ και να περάσεις κι εσύ στα μυστικά δώματα του απείρου… Η ηρωική σου έξοδος μπορεί να μην επετεύχθη όπως ίσως νόμιζες αλλά ‘δικαιώθηκε’ μέσα από το ίδιο το έργο. Μπορεί να μην το αντιλαμβάνεσαι αλλά έχει συμβεί.

Υπάρχει απόγνωση και θλίψη σε όλο αυτό; Προφανώς αν και τελικά, αρκεί να στρέψεις τον εσωτερικό φακό σε μια άλλη στόχευση για να διαπιστώσεις ότι το περίφημο ‘ταξίδι στην Ιθάκη’ δεν έχει μονάχα μια διάσταση αλλά σχεδόν μορφοποιεί τον αρχέγονο συμβολισμό της μινωικής λάβρυος, του περίφημου διπλού πέλεκυ που κόβει και προς τα έξω όσο και προς τα μέσα. Είναι γνωστό ότι η λάβρυς υπήρξε μαγικό σύμβολο και έμβλημα μυητικών ταγμάτων από τις πρώτες εποχές. Το Έργο είναι πάντα και εξωτερικό όσο είναι και εσωτερικό. (Στοχασμός και πολιτική δράση, για παράδειγμα). Άλλο αν έχουμε πλέον απομείνει με τον απλό πέλεκυ της μιας κόψης, της εξωτερικής αγνοώντας πως ο ακατέργαστος εαυτός δεν μπορεί να οικοδομήσει ούτε καν να συμμετάσχει στο εξωτερικό ολοκληρωμένο έργο. Επανερχόμενος στον Ηρακλή, καταλαβαίνει κανείς πώς ‘δένουν’ όλα στον αρχαίο συμβολισμό. Η διπλή δράση του μεγάλου ήρωα (σε επίπεδο άθλων και σε εσωτερικό επίπεδο) υπενθυμίζεται διαρκώς στη διδασκαλία των μυστηρίων.

Είτε το αποδέχεται κανείς, είτε όχι, βρίσκεται έτσι κι αλλιώς ενταγμένος στη Ροή από την εκκίνησή του ως την περαίωση της πορείας του. Δεν είναι μόνος στο Μεγάλο Έργο αλλά απομένει μόνος αν αποκόψει κάθε σύνδεσμο μ’αυτό και δώσει όλη του την ενέργεια, όλες του τις δυνάμεις στις επιτεύξεις των μικρών έργων. Η βαρύτητα της ύλης όμως είναι τόσο ισχυρή που δύσκολα μπορεί να ξεφύγει. Κι αυτό εύκολα το καταλαβαίνει κανείς.

Σε όλη αυτή την αφήγηση, θα έπρεπε να εξετάσει κανείς διεξοδικά όλες τις άλλες παραμέτρους ως ζεύγη αντιθέτων που επηρεάζουν αποφασιστικά. Το βλέμμα (και την τυφλότητα), τη Ροή (και τη στατικότητα), την Δράση (και τη δραστηριότητα), το Εν (και την πολλαπλότητα)… και αρκετά άλλα…

…κι είναι πολλά να ειπωθούν ακόμα…

Reborn #2

Martin Smolak