…μὴ γὰρ ἓν τῶν ἀδυνάτων ᾖ πόλιν ἄξιον εἶναι καλεῖν τὴν φύσει δούλην. αὐτάρκης γὰρ ἡ πόλις, τὸ δὲ δοῦλον οὐκ αὔταρκες…
...γιατί είναι αδύνατο να φέρει επάξια το όνομα πόλη μια πόλη υπόδουλη. Διότι η πόλη πρέπει να είναι αυτάρκης. Και η υπόδουλη πόλη δεν είναι...
Αριστοτέλης, Πολιτικά Δ΄, 1291a, 9-10
Πέρασαν 2500 χρόνια από την εποχή του μεγάλου φιλοσόφου και στοχαστή… μόλις 200 από το Μεγάλου Ρίγος που πρώτα τάραξε ψυχές και έπειτα σώματα και το λέμε Σηκωμό, Εθνεγερσία ή όπως… γυρνάς το βλέμμα και την ψυχή [κάτι σαν την ‘περιαγωγή’ που μας δίδαξε ο συγγραφέας της Πολιτείας κάποτε] και δεν βλέπεις παρά μονάχα την υποδούλωση… και στοχάζεσαι απλά πως ‘συνηθίζει ο άνθρωπος την πνευματική σκλαβιά να ονομάζει ελευθερία αρκεί το στομάχι του να είναι γεμάτο και το σπίτι του γερό… τι κρίμα να εξευτελίζει τόσο εύκολα και να ακυρώνει όλους εκείνους τους ιερούς αγώνες…’
Αυτάρκης… πόσο εύκολα θα σου απαντούσε Σταγειρίτη ένας σημερινός άνθρωπος πως όταν έχεις υπερσύγχρονο κινητό και μια δεκάδα προφίλ στα ‘σόσιαλ’ δεν έχεις καμιά ανάγκη για αυτάρκεια… είμαι ελεύθερος και πολίτης, άρα υπάρχω γράφεις εσύ, επικοινωνώ άρα υπάρχω θα σου απαντούσε εκείνος…
Επικοινωνώ... τι άραγε; Μα τούτο είναι θέμα άλλης ανάρτησης...
Τι έχει συμβεί;
Ποιον έχουμε συνέχεια στο κατόπι;
Ποιον κοροϊδεύουμε;
Και τι νομίζουμε πως μάθαμε ύστερα από τρεις χιλιάδες χρόνια;
Ο άνθρωπος δεν μαθαίνει
Παρά μονάχα όταν ο κίνδυνος γίνει η ανάσα του
Και όταν το λυγρό σκοτάδι
γίνει ο ήλιος της ζωής του
Η λέπρα
Η σύφιλη και η χολέρα
Ο τύφος και η πανούκλα
Οργώσουν το σώμα και το πνεύμα του
Σβήσουν το φως από τα μάτια του
Σκοτώσουν τις λέξεις των ποιητών
Και αφανίσουν τα ρόδα απ’τις μετώπες των ναών
Ο άνθρωπος δεν μαθαίνει
Από τα βάσανα του χθες
Από τις αφηγήσεις των παλαιών
Από σελίδες ιστορίας που σάπισαν
Στις βιβλιοθήκες
Μαθαίνει μονάχα με το μαχαίρι στα δόντια
Με το χτυποκάρδι στο σεντόνι
Με το άγγιγμα του θανάτου στο αίμα
Ο άνθρωπος δεν μαθαίνει
Για να μπορεί να επιβιώνει
Για να μπορεί να λησμονεί
Για να μπορεί να μεγαλώνει
Για να μπορεί να ψεύδεται
Για να μπορεί να ερωτεύεται
Για να μπορεί να υπάρχει
Εκείνος που έμαθε και δεν ξεχνά
Τριγυρνά σαν τον Εφέσιο ανάμεσα στους ερειπιώνες
Και περιμένει αδέσποτα σκυλιά
Να τον σπλαχνιστούν
Να τον κατασπαράξουν…
Τι έχει συμβεί;
Τι υπήρξε κάποτε;
Τι ξημερώνει;
Λες ‘δεν το αρνούμαι
όμως δεν είμαι πια τυφλός
παρά μονάχα για τα όνειρά μου’
και βοηθάς τον ήλιο να σηκωθεί
άλλη μια μέρα…
Απρ. 2021
Nicolai Abraham Abildgaard | Socrates in Prison
…καλόν γὰρ τὸ ἆθλον καὶ ἡ ἐλπὶς μεγάλη…
(Πλάτων, Φαίδων)
|
Έ |
τσι βεβαίωνε κάποτε εκείνος ο ‘φρονιμώτατος και δικαιώτατος’ άνθρωπος που πορευόταν τα έσχατα μέτρα ως την αναχώρησή του από αυτόν τον κόσμο όχι ζητώντας αλλά δίνοντας θάρρος στους περίλυπους φίλους και θρηνούντες μαθητές του. Είναι το λοιπόν καλό το έπαθλο και η ελπίδα μεγάλη… όταν ζήσεις αυτή τη ζωή ως αληθινός φιλόσοφος να προσδοκάς μια καλή, μια εξαιρετική τύχη στην επόμενη… αν έζησες με ‘αγνότητα’ και ‘σύνεση’, αν έζησες ‘ευσεβώς’… αλλά από κει και πέρα αρχίζει ένας ανελέητος υποκειμενισμός, ένας ακαταγώνιστος ψηλομύτικος περσοναλισμός, μια ατομική ερμηνευτική της κάθε λέξης, της κάθε φράσης, της κάθε έννοιας… γιατί τα μέτρα του φιλοσόφου είναι αυστηρά, οι ορίζουσες στενές και οι προϋποθέσεις απαιτητικές… σχεδόν ‘απάνθρωπες’… ο άνθρωπος είναι γραπωμένος από τη σανίδα της επιβίωσης, δεν έχει το ανάστημα ή το κουράγιο να αναζητήσει κορυφές και επιτεύξεις…
Μνημονεύουμε πλέον τους ανθρώπους αυτούς που έτσι ή αλλιώς ήταν ‘εξαιρέσεις’ σε κάθε εποχή λες και πρόκειται για ‘εξωγήινους’ ή ‘υπερανθρώπους’ που έδωσαν έναν τύπο, μια τάξη, ένα ύψος αλλά παραμένουν εξαιρέσεις. Το πρόβλημα δεν είναι στη σημερινή εποχή των ‘βιαστών’ του σκουπιδο-Μπιγκ Μπράδερ ότι θεώνται ως κάτι το ιδιαίτερο και απρόσιτο αυτές οι ‘στάσεις ζωής’ αλλά πως έχουν πλήρως αφανιστεί από τον ‘ορίζοντα των γεγονότων’ μας… Στο λυκόφως του Μεσαίωνα και καθώς αχνοχάραζε η Αναγέννηση, οι άνθρωποι αυτοί χρησίμευσαν ως πρότυπα για έναν άλλο ανθρωπισμό που έμελλε να είναι επαναστατικός, πλούσιος και μεμειγμένος βέβαια με τα αιτήματα των εποχών και των τόπων. Όμως ο ορίζοντας υπήρχε, οι φιλόσοφοι ενέπνεαν, οι μεγάλες σχολές ανταγωνίζονταν μεταξύ τους σε σφρίγος και ρώμη καθώς κυλούσε στις φλέβες το πνευματικό αίμα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Πλωτίνου, του Αυγουστίνου.
Θα έπρεπε να το αναφέρω στην αρχή μα δεν πειράζει και τώρα, στέκεται ατόφιο. Μακριά από μένα λόγοι ‘παραινετικοί’, ‘προτρεπτικοί’ ή ‘πομαντικοί’ με δαψίλεια ηθικολογίας και περίσσεια ‘αποστασιοποιημένης’ υποκρισίας κάποιου κοσμικού ‘εγκρατίτη’. Δεν με αφορά το ηθικολογικό έλλειμμα, από αυτό δεν πάσχει κανείς μας. Αποτυπώνω το σχόλιό μου με πόνο καρδιάς… και το κάνω όλο και πιο σπάνια πλέον… η πραγματικότητα μοιάζει με μια θύελλα και η φωνή μου σαν εύθραυστο κλαράκι λυγίζει αλλά δεν σπάει. Ίσως δεν ακούγεται αλλά δεν πέθανε ακόμη.
Έστω όμως…
«…όσοι φιλοσοφούν σωστά, αποφεύγουν τις επιθυμίες του σώματος και δείχνουν καρτερικότητα και δεν παραδίδουν τον εαυτό τους σ’αυτές. Ούτε φοβούνται καθόλου την κατάρρευση της οικογένειάς τους ή τη φτώχεια, όπως πολλοί και φιλοχρήματοι. Ούτε πάλι φοβούνται την κοινή περιφρόνηση και αδοξία της κοινωνικής θέσεως όπως οι αρχομανείς και οι φιλόδοξοι. Αυτοί αδιαφορούν για τέτοια ζητήματα…»
Να μου συγχωρεί ο Διδάσκαλος που απομόνωσα ένα φραγμέντο από τον ωραιότερο και πιο συγκινητικό ίσως διάλογό του –αν και πολλοί διεκδικούν τούτη την πρωτιά, υποκειμενική είναι η προσέγγιση είπαμε- αλλά το επέβαλλαν οι περιστάσεις, καθώς λένε. Ο μεγάλος Φλωρεντινός Φικίνος (Ficino, 1433–1499) έλεγε πως ‘όποιος διαβάζει σοβαρά τα έργα του Πλάτωνα θα βρεί μέσα σε αυτά τα πάντα’. Δεν χρειαζόμαστε τα πάντα, ψήγματα είναι πια αρκετά.
Κι αυτά όχι δυσεύρετα αλλά ‘καλά θαμμένα’…
...
