[κάποιες σκέψεις για την αφήγηση και τη γραφή]

 

Le lecteur  eric drigny

 

Κ

άθε φορά που μιλά κανείς για τη ζωή του, προσκαλεί το θάνατο… κάθε φορά που αφηγείται το βίο του, αναπολεί το παρελθόν, το γεφυρώνει με το παρόν και στοχάζεται το μέλλον, επικαλείται το τέλος του.

Και κάθε φορά που κάποιος γράφει για τη ζωή του, τα παιδικά του χρόνια, τις αναμνήσεις του, είναι για να ξορκίσει το θάνατο. Έχει έρθει τόσο κοντά του που αισθάνεται το ρίγος στη ράχη του είναι του. Μιλώντας τον έφερε πολύ κοντά του, γράφοντας προσδοκά να τον… αναχαιτίσει… να τον ξαναστείλει σε ένα αδιόρατο ‘κάποτε’…

Τούτη η διαλεκτική δεν είναι παράξενη. Κάθε γεγονός ζωής είναι και γεγονός θανάτου. Δεν γίνεται διαφορετικά. Κάθε υπαρκτικό γεγονός εμπεριέχει και τις δυο διαστάσεις, του είναι και του μη-είναι ή αν θέλουμε να το πούμε αλλιώς, του όντος και του μη-όντος. Η ύπαρξη και η ανυπαρξία διυπάρχουν σε μια ατελεύτητη διαλεκτική και τούτο δεν σταματάει ούτε μπορεί να αλλάξει ποτέ.

Μιλώντας και αναστοχαζόμενοι, ενθυμούμενοι και αφηγούμενοι τείνουμε να ολοκληρώσουμε μια πορεία. Γράφοντας κάνουμε το αντίθετο. Παίρνουμε την απόσταση από το τέλος. Θέλουμε να ανακτήσουμε την εποπτεία, να ξαναπάρουμε τα γκέμια στα χέρια αν και ποτέ δεν κρατούσαμε γκέμια… είχαμε την ψευδαίσθηση όμως…

Μιλώντας, ξεχνιόμαστε, αφηνόμαστε και το άνυσμα επιταχύνει την πορεία του προς τον στόχο. Γράφοντας, κάποιος ‘άλλος’ αναλαμβάνει τον έλεγχο, η ολίσθηση προς το τέλος ‘επιβραδύνεται’, οι ελευθερίες του ταξιδιού δεσμεύονται…

Δεν μας αρέσει η διαδικασία του ελέγχου αλλά είναι σημαντική. Προτιμούμε την ολίσθηση, το γλίστρημα ανάμεσα στις εποχές, τους ανθρώπους, τις αναμνήσεις. Έτσι όμως εγκαταλείπουμε τον έλεγχο των όρων μετάβασης. Κι αυτό μας οδηγεί σε έναν μη-τόπο…

Και οι δυο δράσεις ενέχουν την αλήθεια και το ψεύδος του κόσμου που τις περιέχει. Γιατί αυτός τις γεννά και αυτός τις ορίζει. Μα ετούτο είναι ζήτημα κάποιας άλλης ανάλυσης…

ο τόπος της ένδειας είναι καταραμένος τόπος…

όταν πάψει να θεωρεί κανείς τα όντα, άρα και τον εαυτό του, ως έχοντα ρόλο σε μια ευρύτερη κοσμική τάξη ή θεία οικονομία, τι απομένει;

απομένει άραγε ο ‘αποδεσμευμένος’ άνθρωπος;

ο ‘απελεύθερος’ άνθρωπος;

ο ‘αυτονομημένος’ άνθρωπος;

ή μήπως ο απόλυτα ενδεής και προσδεής άνθρωπος;

 

τα ερωτήματα δεν έχουν τόπο άλλο από αυτόν που τα πετάει κάθε φορά η ανάδυση του πυρωμένου καρφιού… θα μείνουν εκεί ώσπου να βυθιστούν και πάλι στο γνόφο του ασυνειδήτου για να αναδυθούν σε ένα ‘κάποτε’ μαζί με το άλγος της απορίας…

η ατοπία του στοχασμού δεν οφείλεται στο ασύνορο άγνωστο και άγνωρο που τα σκεπάζει όλα σαν πρωινή καταχνιά… ο στοχασμός έχει την ευγένεια του καλόκαρδου ανθρώπου που δεν θα εισέλθει ποτέ απρόσκλητος ακόμη και στο άδειο σπίτι…

 

πετώντας τον εαυτό μας από το στερέωμα του κοσμικού είναι, τι επιτύχαμε τελικά;

να μείνουμε α-όριστοι…

να γίνουμε απροσάρμοστοι…

να γίνουμε αν-εξέταστοι…

να είχε δίκιο άραγε εκείνος ο παράξενος άνθρωπος με το δυσαρμονικό σουλούπι και τη θεία ψυχή που είπε κάποτε πως ο ανεξέταστος βίος είναι αβίωτος για τον άνθρωπο;

ή μήπως τον χλευάζουν μέσα στους αιώνες οι επίγονοι όσων ψήφισαν τη θανατική του καταδίκη;

 

όταν λοιπόν πάψει κανείς να αναφέρεται κάπου, σε μια Αρχή, σε ένα Όλον, σε μια Τάξη τι απογίνεται;

άναρχος… ανολοκλήρωτος… άτακτος…

και πιάνουν έπειτα δουλειά οι περίσκεπτοι ‘μάγοι’ του feel well, live better… και των ‘υπναγωγών’ που σε ναρκώνουν γρήγορα σε μια μακαριότητα αναισθησίας, αναλγησίας και ακηδίας…

μια μικρή νίκη μέσα στη μεγάλη ήττα…

Έγιναν πολλά, δεν καταλάβαμε σχεδόν τίποτε… δεν πειράζει… σημασία έχει να προχωράς μπροστά… όταν κοιτάζεις πίσω τι βλέπεις; Τον ρημαγμένο, αιμόφυρτο εαυτό σου… τον εσταυρωμένο… κανείς δεν το θέλει αυτό… βλέπεις ναυάγια, βλέπεις χρεώσεις, τραύματα, μισές δουλειές… και βλέπεις και τον μικρό, ασήμαντο εαυτό σου… γιατί να το υφίστασαι αυτό; Να κοιτάς μπροστά, βολεύει, εξυπηρετεί, λειτουργεί… δεν θεραπεύει τίποτε, δεν εργάζεται σε βάθος τίποτε, δεν αλλάζει, δεν μετουσιώνει τίποτε, όμως επαληθεύει ότι είσαι… ότι υπάρχεις ακόμα… κι αυτό από μόνο του δεν είναι μια μικρή νίκη μέσα στη μεγάλη ήττα;… όχι, μην δοξολογείς το μάταιο γιατί μπροστά του δεν υπάρχει καμιά μικρή ή μεγάλη νίκη, μονάχα ήττες υπάρχουν… όμως κοιτάς μπροστά, περνά η μέρα, βγαίνει η νύχτα έστω και με δύσπνοια, σηκώνεις τον εαυτό σου κάθε πρωί… άλλο ένα πρωί… εσύ τα κατάφερες… χιλιάδες άλλοι όχι… μην το περιφρονείς, μην το χλευάζεις… δεν είναι αυτονόητο… σηκώνεις τον εαυτό σου, αυτό τέλος πάντων που λέμε ‘εαυτό’ και προχωράς… πού; Δεν έχει σημασία… γιατί; Κανείς δεν ξέρει, μην περιμένεις να σου πει… ως πότε; Ως εκείνη την ημέρα… πότε θα είναι αυτή; Μην ρωτάς… πάψε να ρωτάς και προχώρα…

Εγώ, ο μικρός σου φίλος, ο χωνιασμένος μέσα στις σκιές του είναι σου από τότε που ξεκίνησε να υπάρχει ο κόσμος, σου λέω, αυτό έχει σημασία… ας το πεις όπως θέλεις, συμβιβασμό, ελιγμό επιβίωσης, μικρή νίκη μέσα στη μεγάλη ήττα… πες το λοιπόν κι έτσι… αυτό έχει σημασία… αυτό έχεις… το τώρα. Το χθες δεν τολμάει να απλώσει το ποδάρι του γιατί ξέρει ότι θα το ρουφήξει το Στόμα… το Στόμα του Τώρα… Το αύριο έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει…

…μόνο αυτό έχεις σου λέω… το τώρα…

Και το τώρα τα γεννά όλα… και τα καταπίνει όλα…

Ο ‘καραντίνιος’ άνθρωπος…

 

menunggu Godot

Firman Hananda Boedihardjo

 

Υ

πήρχαμε και πριν τον κορονοϊό… Σε λίγο μπορεί να μην το… θυμόμαστε αλλά υπήρχαμε και πριν το νετ και τα κινητά… ναι, ακόμα και πριν από τα κινητά γενικώς, όχι τα σούπερ πανέξυπνα που έχουμε σήμερα και τα έχουμε συνηθίσει κιόλας. Υπήρξε κάποτε η εποχή που η τηλεφωνική συσκευή σε ένα σπίτι ήταν γεγονός… η ημέρα της σύνδεσης με τον ΟΤΕ σχεδόν εορταζόταν ως a day to remember… Υπήρξε επίσης εποχή όπου η έγχρωμη τηλεόραση δεν ήταν καθόλου δεδομένη και αποτελούσε κεντρικό θέμα συζήτησης. Ήταν θηριώδης, πανάκριβη και έμπαινε σε δεσπόζουσα θέση στο σαλόνι για να προκαλεί δέος. Μαζί με το βίντεο τεσσάρων κεφαλών από κάτω… για να σοκάρεται ο επισκέπτης και να κουνάει τη κεφαλή του… Επίσης υπήρξε εποχή που οι διακοπές ή τα ταξίδια δεν ήταν καθόλου εύκολα. Όποιος μπορούσε να ταξιδεύει στα Παρίσια και στα Λονδίνα ήταν δακτυλοδεικτούμενος και παρεο-συζητούμενος…

Πηγαίνω σιγά σιγά πίσω αλλά λέω να κάνω τώρα την αντίστροφη πορεία. Γιατί αυτό δεν έχει τέλος. Κάποια στιγμή θα φτάσω και στον Αδάμ, την Εύα και τον Παράδεισο. Το θέμα μου άλλωστε δεν είναι… ταξιδιωτικό… αλλά το παραδέχομαι, μου αρέσει αυτή η περιαγωγή στις εποχές, τις ιστορικές φάσεις, τους άλλους κόσμους που βίωσε η ανθρωπότητα… κι ας μην τους βίωσα κι εγώ… [με βάση κάποιες θεωρίες πάντως, τους βίωσα κιόλας… αν και ήμουν κάποιος άλλος ή κάποια άλλη… έστω…]

Ας επιχειρήσουμε λοιπόν, μια σύντομη περιδιάβαση στις τελευταίες δεκαετίες μονάχα... ας πούμε μετά το τέλος του Β΄Π.Π... γιατί διαλέγουμε αυτές; Γιατί αυτές είναι καθοριστικές... κάνουμε μια υπόθεση εργασίας και θέλουμε να εξετάσουμε αν ευσταθεί ή έχουμε χάσει εντελώς κάθε ψήγμα συμπαγούς αριστοτελικής αποδεικτικής που θεωρητικά, κουβαλάμε όλοι μας ή περίπου όλοι στα κύτταρά μας... λέμε τώρα... Ποια είναι η υπόθεση; Θα τη δούμε να αναδύεται μαζί με την απάντηση... υπομονή...

Ο Δεύτερος Μεγάλος Πόλεμος, στην καρδιά της περίφημης ‘μετα-νεωτερικής’ εποχής τελειώνει αφήνοντας πίσω του ένα μεγάλο τραύμα... πολύ μεγάλο όμως... σαν θεόρατη τρύπα στο σύμπαν... από αυτές τις ‘τρύπες του Χόκινγκ’ που περνάς απ’έξω αμέριμνος και ξαφνικά σε ρουφάει μια τεράστια δίνη και σε στέλνει... κανείς δεν ξέρει που... γιατί κανείς δεν γύρισε για να μας τα διηγηθεί...

Τούτο το τραύμα είχε δυο επίπεδα... το ένα αφορούσε την ανθρωπότητα... το άλλο αφορούσε τον άνθρωπο... κι αυτά τα δυο δεν είναι ίδια... ποτέ δεν ήταν... είναι όμως οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος...

Το ‘μεγάλο τραύμα’, περιέργως ήταν και το ευκολότερο να ‘επουλωθεί’... δεν επουλώθηκε ποτέ αλλά το λέμε αυτό για να πάμε παρακάτω... γιατί μας ενδιαφέρει το άλλο, το ‘κρυφό’, το ‘εσωτερικό’, το ‘αθέατο’... ας είναι... το πρώτο λοιπόν, το μεγάλο σαν το στόμα του δράκου, ήταν πιο εύκολο να επουλωθεί... πάει να πει αυτό, ταΐζεις το δράκο και τον ρίχνεις ξερό για ύπνο... έπειτα τον προσπερνάς και πας παραπέρα... αν δεν μπορείς να τον νικήσεις -καλύτερα, αν δεν θέλεις να ασχοληθείς με το αν μπορείς να τον νικήσεις- μπορείς να τον… ξεγελάσεις... προσωρινά πάντα…

Έχεις την παγκόσμια πείνα, ας πούμε και το ρημαδιό που άφησε ο πόλεμος σε ένα κάρο χώρες... αυτό είναι το χάλι του ‘μετά’... του μετά από κάθε πόλεμο, έχεις λοιπόν την παγκόσμια πείνα... πείνα, ανασφάλεια, ακαταστασία, εγκληματικότητα, φόβος, κόπωση μετά από τόσα χρόνια να μακελεύουμε ο ένας τον άλλο... τι κάνεις; ρίχνεις χρήμα στις αγορές... ρίχνεις χρήμα, κάνεις έργα, απασχολείς τον κόσμο, μεθοκοπάς τον κόσμο, κάνεις ό,τι μπορείς ώστε ο κόσμος, η ανθρωπότητα δηλαδή, να ‘ξεχάσει’... τι να ξεχάσει; Ότι αυτοί που ξεκίνησαν τον πόλεμο, άλλον ένα δηλαδή, αυτοί θα φέρουν την ‘παγκόσμια ειρήνη’... σου δίνουν να φας, να ντυθείς, ένα ‘κεραμίδι’ να μην σε περονιάζει το κρύο, ηλεκτρικό ψυγείο, τηλεόραση, αυτοκίνητο... αρχίζεις και ξεχνάς... ή μάλλον καλύτερα, αρχίζεις και ξεχνιέσαι... γιατί έχουν διαφορά αυτά τα δυο...

Και το έχεις μεγάλη ανάγκη να ξεχνιέσαι... έτσι κι αλλιώς από τη ζωή δεν πρόκειται να... επιβιώσει κανείς... δεν ξέρω αν μπορεί να νικηθεί κάποια μέρα ο θάνατος... η ζωή πάντως είναι ανίκητη και κάποια ημέρα των ημερών αποφασίζει το ίδιο ξαφνικά όπως ήλθε να... φύγει... έτσι απλά...

Να ξεχαστείς λοιπόν... να ξεχαστείς κι άλλο...

Γιατί από την ανθρωπότητα πάμε στον άνθρωπο πλέον... εδώ είναι τα ζόρια... τα ζόρια δεν είναι τα υπερ-σύνολα, τα ‘κοινωνικά υποκείμενα’, είναι οι μονάδες, οι ‘πράκτες’, οι άνθρωποι...

Τι θέλεις για να ξεχαστείς;

Απλά πράγματα... αρχικά έστω...

Μουσική, χαβαλέ, ψώνια στα μαγαζιά, ποδόσφαιρο, φλερτ, διασκέδαση, πάει να πει να μπεκρουλιάζεις ως το πρωί, ενίοτε και ναρκωτικά, τα πάντα... Να ξεχαστείς... αλλά για λίγο...

Να είσαι χορτάτος, να είσαι ‘συνεργάσιμος’, να είσαι ‘λειτουργικός’... να είσαι οικογενειάρχης [όχι από επιθυμία αλλά από κοινωνική υπακοή]... πάει να πει, να είσαι ακίνδυνος.

Ως πότε;

Ως την επόμενη φορά που θα στα πάρουμε πάλι όλα και θα σε στείλουμε σε κάποιο πεδίο μάχης για νέες ηρωικές πράξεις... Η ανθρωπότητα θα ισορροπεί, εσύ θα είσαι πάντα ανισόρροπος... αυτό είναι ένα από τα κλειδιά... Και θα εξελίξουμε νέους κλάδους των περίφημων ‘Ψ’ επιστημών ώστε να ‘θεραπεύονται’ πια όλες οι ανισορροπίες... Η επιστήμη είναι το μεγάλο όπλο του μετα-μετα-μετα-νεωτερικού ανθρώπου... ο παλαιός άνθρωπος είχε τη θρησκεία... τώρα έχουμε την επιστήμη... μια θρησκεία είναι κι αυτή... βγαίνει ο ‘επιστήμων ιερέας’ από τηλεοράσεως και σου λέει τι είναι καλό, τι είναι κακό, τι πρέπει να κάνεις για είναι καλό παιδί και υπάκουο... σου λέει όχι μονάχα ‘πώς’ θα ζήσεις αλλά ακόμα και το ‘γιατί’ πρέπει να ζήσεις… όχι μονάχα τι ‘δεν πρέπει’ να κάνεις αλλά και το ‘τι παρέλειψες’ να κάνεις… εδώ ο επιστήμων – ιερέας υπερέχει του παραδοσιακού ρασοφόρου… διότι έχει στα χέρια του ‘μετρήσεις’, ‘έρευνες’ κι εσύ είσαι ένας αδαής που σκύβεις τη κεφαλή και υπακούς…

Ιατρική Θεολογία... αυτός είναι ο κλάδος... και τα πάει μια χαρά, δεκαετίες τώρα... ξεκίνησε δειλά δειλά στη δεκαετία του 1950, γιγαντώθηκε στις επόμενες και όταν μπήκε ο νέος αιώνας ήταν πλέον κοινός τόπος. Κανείς δεν τολμά να συγκρίνει πλέον τους δυο κόσμους. Εκκλησία και Επιστήμη. Πίστη και Επιστήμη. Φάνηκε άλλωστε ξεκάθαρα και στην εποχή της καραντίνας. Οι ναοί έκλεισαν, η Εκκλησία έσκυψε το κεφάλι ηττημένη, η Επιστήμη πέρασε με περισσή αλαζονεία από δίπλα και την κοίταξε με οίκτο. Φαντάζεστε στην μεγίστη ακμή του Βυζαντίου, στη Μακεδονική Δυναστεία λ.χ., να ενέσκηπτε ιός και να έβγαζε ο αυτοκράτωρ διαταγή να κλείσουν οι ναοί και να μην τελείται το Μυστήριο των Μυστηρίων, η Θεία Ευχαριστία; Αδιανόητα πράγματα…

Τι μας δίδαξε λοιπόν ο ‘καραντίνιος’ άνθρωπος; Ότι δεν πιστεύει, ότι έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στις ‘έρευνες’ και ότι είναι πλέον γνήσιο τέκνο των διδασκάλων της ψηλάφησης και της εμπειρίας… και όχι των Πατέρων της πίστης και της έκστασης… αυτή ήταν η υπόθεση εργασίας… ότι η καραντίνα θα αποδείξει περίτρανα πως η περίφημη ‘αυτονόμηση’ του νεωτερικού ανθρώπου έχει περάσει στην πλήρη ναρκισσική αυτάρκεια και με τις ευλογίες του επιστήμονα – ιερέα…

Μπορείς και μόνος σου… αυτό είναι το σύνθημα… ένας υπέροχος σωματο-πνευματικός αυνανισμός… μια εαυτική μεγα-προβολή που θα καλύπτει τον ζωτικό χώρο που κάποτε διεκδικούσαν ‘οι άλλοι’… Μπορείς και μόνος σου… μάθε να είσαι ευτυχής μόνος σου…

Άλλωστε, έτσι ή αλλιώς, θα αργήσουμε πολύ να φιλήσουμε, να αγκαλιάσουμε και να χαϊδέψουμε ακόμα αγαπημένους φίλους, δικούς μας ανθρώπους… μπορούμε ελευθέρως όμως να αγκαλιάζουμε εαυτούς… πλήρης ‘αυτονόμηση’…

ο αμιγής και αυτόκρατος άνθρωπος σε όλο του το μεγαλείο…

και σε όλη την… αυτοκρατορική μοναξιά του…