απορία φιλήσυχου και φιλειρηνικού πολίτου

(με τα δόντια βέβαια, τέλος πάντων...)

τι άλλο πρέπει να γίνει;

τι άλλο;

πόσες μούτζες θέλετε να εισπράξετε;

πόσο φτύσιμο να φάτε;

πόσο κράξιμο;

μήπως θέλετε και αίμα;

μήπως θέλετε... ανωμαλίες;

βιτσιόζοι;

γουστάρετε 'εκτροπές' και 'αποκλίσεις';

αληθινά όμως...

τι άλλο πρέπει να γίνει;

ΠΟΣΟ ΑΚΟΜΑ ΚΑΘΑΡΟΤΕΡΑ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΣΑΣ ΤΟ ΠΟΥΝ

Ή ΝΑ ΣΑΣ ΤΟ ΔΕΙΞΟΥΝ

ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΠΑΡΕΤΕ ΑΠΟΦΑΣΗ

ΚΑΙ ΝΑ ΞΕΚΟΥΜΠΙΣΤΕΙΤΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ;

Το φορτίο της ζωής ενός δέντρου είναι οι καρποί του...

Το φορτίο της ζωής ενός δέντρου είναι οι καρποί του. Όλοι οι καρποί. Και εκ του καρπού το δέντρον γινώσκεται…

Είναι κάποιες μέρες τώρα και με αφορμή δυο πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις στο ιστολόγιο Cinessence που ήθελα να γράψω μερικές σκέψεις με αφορμή την πολύ ιδιαίτερη και, για μένα, εξαιρετική ταινία The Tree of Life του σκηνοθέτη Terence Malick.

Είναι λοιπόν κάποιες φορές που δεν μπορείς να μην σκεφτείς πως όταν έχεις έναν αληθινά εμπνευσμένο και σημαντικό καλλιτέχνη με όλα τα εργαλεία της δουλειάς του στην διάθεσή του, εκείνο που θα σου προσφέρει είναι ένα επίτευγμα που θα μείνει αθάνατο… θα εγγραφεί για πάντα, θα έχει την αυταξία του ό,τι κι αν ειπωθεί, όσο κι αν αμφισβητηθεί –ίσως ακριβώς και εξ αιτίας της πολεμικής που θα του ασκηθεί.

Τι σκεφτόμουν παρακολουθώντας την εμβληματική αυτή –και μεγάλη σε διάρκεια, ίσως υπερβολικά μεγάλη θα έλεγα – ταινία; Πολλά και διάφορα… και αυτό μου άρεσε πολύ… δεν είναι μονάχα η αληθινά εκπληκτική φωτογραφία που καθηλώνει, η ποιητική, κοσμογονική γραφή και η εσωτερική αναπνοή του δημιουργού που αποτυπώνεται σαν χνώτο πάνω στην οθόνη και σε αγγίζει… είναι επίσης η εκπληκτική μουσική που από την αρχή ως το τέλος σε γραπώνει απ’το σβέρκο και σε ακινητοποιεί… είναι και ο ρυθμός… ένας εξαιρετικός ρυθμός, μια διαρκής ροή, σαν πλεύση, λες και η κάμερα πλοηγεί και δεν καταγράφει μόνο… είναι ακόμη οι ίδιοι οι ηθοποιοί, δεν υπάρχουν ‘φορτώνοντας’ την ταινία με την περσόνα τους αλλά υπάρχουν, ρέουν κι αυτοί μαζί με την ταινία, σαν να ήταν απολύτως απαραίτητοι και καθόλου περιττοί ή αδιάφοροι.

Πολλά αρνητικά διάβασα σε διάφορα sites για την ταινία, τον ‘χριστιανό’ Μάλικ που κάνει ‘προπαγάνδα για το Θεό’, που ‘θέλει να μιμηθεί τον Κιούμπρικ’, που έκανε ένα καλό ‘ντοκιμαντέρ της National Geographic’ κλπ…

Κάποιος έγραψε κάπου ότι «αν αντέξεις τα πρώτα δέκα λεπτά, τότε στα επόμενα είκοσι σίγουρα θα έχεις εξοντωθεί»…

Μου φαίνονται σχεδόν απίστευτες τέτοιες υπερβολές και μάλιστα από ένα νεανικό κοινό που αισθάνομαι ότι έχει και κριτήριο και αισθητήριο. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι έχουν ‘κακοποιηθεί’ κινηματογραφικά τόσο πολύ οι νέοι… ούτε πως αν μια ταινία δεν έχει τσεκούρια, μαχαίρια και… μπούτια, δεν έχει ενδιαφέρον… άλλωστε, δεν πρόκειται να το παίξω ούτε κουλτουριάρης, ούτε δήθεν ‘σινεφίλ’… υπάρχουν οι στιγμές του horror, του σπλάτερ, της χαζοκωμωδίας, της περιπέτειας, της επιστημονικής φαντασίας, που αγαπώ μάλιστα πολύ. Αλλά, όταν έρχεται και η στιγμή για μια άλλου τύπου, βαθύτερης, πλατύτερης και ουσιαστικότερης αφήγησης, πρόκειται για όπλο εξόντωσης;

Κατά την ταπεινή μου άποψη, μόνο σε δυο σημεία έκανε ‘φάουλ’ ο σκηνοθέτης. Στην διάρκεια της ταινίας –θεωρώ ότι μετά από τα 90 ή 100 λεπτά, ο οποιοσδήποτε θεατής καταλαμβάνεται από το σύνδρομο της ‘εξόδου’ ή της αλλαγής αντικειμένου παρατήρησης και επίσης πως σε 90 λεπτά θα μπορούσε να συμπυκνώσει υπέροχα το όλο θέμα του- και στο περισσότερο απ’όσο ίσως έπρεπε αφαιρετικό και ‘ελλειμματικό’ της γραφής…  αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες όταν έχεις να κάνεις με ένα σύμπαν που σου προσφέρεται γενναιόδωρα και αισθάνεσαι την συγγένεια με πρωτογενείς ποιότητες της ίδιας της ζωής, της ύπαρξης, του είναι… Τα τεχνικά χαρακτηριστικά δεν πρέπει να προκρίνονται ή να βαραίνουν περισσότερο από την ουσία μιας γραφής, κινηματογραφικής, θεατρικής, οποιασδήποτε.

Όσο για το Δέντρο της Ζωής… αυτό δεν είναι δύσκολο να το φανταστείς, να το δεις, ακόμα και να το ψηλαφήσεις από τις πρώτες στιγμές… περισσότερο το αισθάνεσαι να καρποφορεί μέσα σου, να σου μιλάει, να έχει την ευκαιρία να κερδίσει, επιτέλους, λίγη από την προσοχή σου…

Οικείος θα πει

Να έχεις γνώση του ΄μήνα’ που βαδίζεις…

Μύστης θα πει

Να έχεις ετοιμαστεί να εγκαταλείψεις ό,τι σε δένει με το βάδισμά σου…

Απόψε μιλούσε με παράξενο τρόπο… Δεν είχα κανένα σκοπό να τον διακόψω…

Γεννήθηκες, όπως όλοι, αρχές ‘Γενάρη’, στο πρώτο λεπτό, στο πρώτο δευτερόλεπτο… Γεννήθηκες στο βαθύ χειμώνα, εκεί, μεταξύ ανυπαρξίας και ύπαρξης, καθώς ο ‘κώνος ενσάρκωσης’ είχε κλείσει πια το στόμιό του… αλίμονο, για τους θνητούς, δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής… ο πόνος της γέννησης είναι ακριβώς η πρώτη συνειδητοποίηση της ψυχής ότι… δεν μπορεί πλέον να επιστρέψει … βγαίνει στο μεγάλο ψύχος της ενσάρκωσης… ψύχος… ψυχή…

Απόψε είχε ένα τρομακτικό παραλήρημα και αδυνατούσα να τον παρακολουθήσω… αποφάσισα να κλείσω τα μάτια μου και ν’ανοίξω τ’αυτιά μου…

Μέσα στους πρώτους χειμερινούς μήνες αναγκάζεσαι να ψηλαφήσεις τα δωμάτια της νέας σου κατοικίας. Όλα είναι γνώριμα και όλα είναι ξένα. Όλα είναι παράξενα γιατί έχεις ξεχάσει, δεν θυμάσαι τίποτε πια… ο πόνος του να θυμηθείς ξανά θα διαρκέσει όλη σου τη ζωή…

Περνούν οι μήνες, μπαίνει η Άνοιξη… είσαι έτοιμος να μάθεις μέσα στη γλύκα της σάρκινης ακμής όλες τις διαστάσεις σου… για τώρα, για όσο όλο τούτο διαρκέσει…

Το καλοκαίρι είσαι στην κορύφωση της διαδρομής σου… έφτασες στον υψηλότερο λόφο, σύντομα θα εισέλθεις στο φθινόπωρό σου… το καλοκαίρι είναι η ομορφότερη περίοδος για την γήινη περιπέτειά σου… σπάνια το αντιλαμβάνεσαι, το αγνοείς, το πετάς στα σκουπίδια… ο Σεπτέμβρης δεν έχει έρθει ακόμα κι εσύ σκέφτεσαι την Άνοιξη που άφησες πίσω σου… την άφησες και σε άφησε… οριστικά…

Όλα διαρκούν πολύ λίγο… που να το’ξερες; Θα μπορούσες να έχεις μυηθεί μέσα σε μια στιγμή, εσένα όμως δεν σου αρκεί μια ολόκληρη ζωή… την θεωρείς μικρή και σύντομη αλλά στην ουσία την έχεις σπαταλήσει…

Όταν μπαίνει το φθινόπωρο, είσαι πια κουρασμένος, είσαι εξοντωμένος… το βάδισμά σου είναι πιο αργό, το σώμα σου δεν σε υπηρετεί πια όπως κάποτε… αφού δεν έκανες ποτέ όμως τίποτε γι’αυτό δεν δικαιούσαι να γογγύζεις…

Θα μπεί πάλι ο χειμώνας… θα κληθείς να παραδώσεις αυτό που σου εμπιστεύτηκαν κάποτε… πάλι μέσα σ’ένα χειμώνα θα γίνει… πάλι είσαι ανέτοιμος, πάλι είσαι ξένος…

Πάλι φωνάζεις και διαμαρτύρεσαι ότι δεν πρόλαβες, δεν έζησες πολύ, δεν έφτασαν οι μήνες… πότε πέρασαν οι εποχές; Πότε ήταν αρχές της Ανοιξης που έπαιζες με τα παιχνίδια σου και διάβαζες τον κόσμο για πρώτη φορά; Και πως κύλησαν τόσο γρήγορα οι ώρες και ήρθε ο Δεκέμβρης ακόμα μιας υπέροχης περιπέτειας;

Οικείος θα πει να έχεις γνώση των βηματισμών σου…

Μύστης θα πει να είσαι έτοιμος να φύγεις… κάθε στιγμή

Αυτό που σου παρέδωσαν δεν είναι δικό σου…

Δεν στο παίρνουν όμως γιατί δεν το φρόντισες, γιατί δεν το εξέλιξες, δεν το αγάπησες…

Απλά, έχεις πολλά να μάθεις ακόμα… κι άλλοι χειμώνες, κι άλλες άνοιξες, κι άλλα καλοκαίρια…

Απόψε μιλούσε τόσο παράξενα… διάλεξε τις λέξεις πολύ προσεκτικά, τους ήχους, το ηχόχρωμα της φωνής του…

Με κλειστά τα μάτια κι ανοιχτά τ’αυτιά…

Δεν χρειάστηκε να σιγήσω για να έρθει η σιωπή…

Οικείος θα πει να έχεις αναμετρηθεί με τους 12 και να τους γνωρίζεις

Μύστης θα πει, οι 12 να γνωρίσουν εσένα…

...ο καθένας από μας είναι σαν ένα ποντίκι μέσα σε έναν λαβύρινθο...

Ημερίδα «Ο ΛΑΚΑΝ ΤΟ 2011» – Συνέντευξη της Judith Miller

Posted on Οκτωβρίου 12, 2011 by heroicodesembarazo

Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας

Αναδημοσίευση επιλεγμένων αποσπασμάτων, από το ιστολόγιο  http://8apeiro.blogspot.com/

Συνέντευξη της Judith Miller
Μετάφραση: Νατάσσα Κατσογιάννη, Κυριακή Σαμαρτζή

Η Judith Miller, κόρη του Ζακ Λακάν, υποστήριξε τη διδακτορική της διατριβή στη Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης τη δεκαετία του ’70. Η ίδια δεν είναι ψυχαναλύτρια αλλά η ζωή και το έργο της γυρνάνε γύρω από την ψυχανάλυση. Είναι παντρεμένη με το Ζακ-Αλέν Μιλλέρ, πρόεδρο της Παγκόσμιας Εταιρίας Ψυχανάλυσης, ενώ η ίδια κατέχει θέση προέδρου στο Φροϋδικό Πεδίο, έναν θεσμό τον οποίο ίδρυσε ο πατέρας της το 1979 με σκοπό την παγκόσμια  διάδοση της ψυχανάλυσης.
Η Judith Miller παρευρέθη πριν μερικούς μήνες στο Μπουένος Άιρες επ’ αφορμής του 4ου συνεδρίου της Λατινικής Αμερικής, όπου και έδωσε μια διάλεξη με θέμα «Ο Φρόυντ, ο Λακάν και το Πανεπιστήμιο» στο τμήμα της Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, την οποία παρακολούθησαν περισσότερα από εξακόσια άτομα. Σε μια συνέντευξή της στο AND Cultura αναφέρθηκε στο χρόνο που περνάει στο σπίτι είτε δουλεύοντας στον υπολογιστή είτε απαντώντας στα ηλεκτρονικά μηνύματα των συναδέλφων της.
Της αρέσει πάρα πολύ να ασχολείται με τα τέσσερα εγγόνια της, να τους κάνει τα χατίρια πάντα, όμως, «με μέτρο, διευκρινίζει, διότι κάποιες φορές υπάρχουν και δυσάρεστες εκπλήξεις». Η ενασχόληση με τα εγγόνια της τής επιτρέπει να βγαίνει λίγο από τις συνήθειές της και να έρχεται σε άμεση επαφή με τα προβλήματα της σύγχρονης εποχής, όπως οι νέες μορφές οικογένειας και η χρήση των νέων τεχνολογιών. Προσπαθεί να τους μεταλαμπαδεύσει κάτι από την εμπειρία της, τη «σοφία της γιαγιάς».
Αυτοπροσδιορίζεται ως μια γυναίκα «εργατική», που τη χαροποιεί ιδιαιτέρως να ανακαλύπτει σε κάθε περίοδο της ζωής της ένα αντικείμενο ενασχόλησης, στο οποίο και αφιερώνεται. «Αισθάνομαι τυχερή που δεν έχω γνωρίσει στη ζωή μου την ανία, δηλώνει. Τον Μάη του ’68 υπήρξε μια από τις πιο στρατευμένες πανεπιστημιακούς, και δεν ντρέπεται ουδόλως για αυτό. «Φυσικά και είχα αυταπάτες αλλά κάποιες φορές είναι δύσκολο να ζούμε χωρίς αυτές», μας εμπιστεύεται.

- Σε ποιό σημείο έχει διαφοροποιηθεί η ψυχανάλυση στις μέρες μας από την εποχή του Φρόυντ;

 Η ψυχανάλυση διδάχθηκε από την ιστορία του ψυχαναλυτικού κινήματος ότι το ασυνείδητο έχει αποθέματα, και πως οι άνθρωποι αλλάζουν ανάλογα με τις πολιτισμικές εξελίξεις. Στις χώρες όπου υπάρχει η ψυχανάλυση για έναν αιώνα, δεν παρατηρούμε πια τα ίδια υστερικά φαινόμενα με εκείνα που παρατηρούσε ο Φρόυντ. Η υστερική είναι ιστορική (γελάει), όπως έχει πει ο Λακάν.

Η σύγχρονη ψυχανάλυση πρέπει να μπορεί να συνδιαλέγεται με τα ζητήματα της νέας κλινικής και οι ψυχαναλυτές προσπαθούν διαρκώς να εκσυγχρονίζουν την κλινική. Ακόμη και εάν η εμπειρία και η σκέψη περί της κλινικής είναι πολύτιμες, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα για τους ψυχαναλυτές να θεωρήσουν ότι κατέχουν την κλινική γνώση στην ολότητά της: μαθαίνουν κάθε μέρα για την κάθε περίπτωση. Έτσι γίνεται από την εποχή του Φρόυντ. Υποστήριζε ότι τον κάθε ασθενή πρέπει να τον ακούμε σαν να είναι ο πρώτος μας ασθενής. Αυτή η θέση αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης των ψυχαναλυτών, και το εννοούμε υπό μια σωκρατική έννοια: «πρέπει να γνωρίζουμε ότι τίποτα δεν γνωρίζουμε». Αλλά για να φτάσει ο αναλυτής σε αυτό το σημείο θα πρέπει να έχει κατακτήσει έναν σημαντικό βαθμό γνώσεων: πρωτίστως να εκκινήσει από την προσωπική του ανάλυση και την εμπειρία του ως κλινικός.

- Οι επικριτές της ψυχανάλυσης εκτιμούν ότι εκείνο το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί ως καινοτόμος θεωρία του 20ου αιώνα έχει πλέον παρέλθει. Με ποιόν τρόπο έχει ανανεωθεί η ψυχανάλυση;

- Υπάρχει μια νέα κλινική, με νέες έννοιες οι οποίες έχουν αναδυθεί από την εμπειρία του Λακάν και το έργο του Φρόυντ. Στο πλαίσιο του  Φροϋδικού Πεδίου βρίσκουμε μια επιμελή μελέτη αυτού που αποκαλείται «τελευταία διδασκαλία του Λακάν». Κάποια από τα νέα συμπτώματα, όπως για παράδειγμα αυτό που αποκαλούμε ‘‘νέα ανορεξία’’, ερμηνεύονται μέσω αυτής της διδασκαλίας. Οι αναλυτές δεν είναι οι μόνοι που βρίσκονται σε επαφή με τα νέα αυτά συμπτώματα. Υπάρχουν πρόσφατοι νόμοι στη Γαλλία, οι οποίοι στοχεύουν στην απαγόρευση της προβολής διαφημίσεων που οδηγούν στην ανορεξία, διότι υφίσταται μια εμπορική τάση, η οποία παροτρύνει να μην τρώμε ώστε να έχουμε μια εικόνα του σώματος μας που να είναι στην μόδα. Βεβαίως, δεν είναι όλες οι γυναίκες πειθήνιες σε τέτοιους μηχανισμούς, η προβεβλημένη όμως από την διαφήμιση ανορεξία συνιστά ένα παράδειγμα των προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζει στις ημέρες μας η κλινική πρακτική.

- Πιστεύω ότι στην παρούσα φάση η ψυχανάλυση προσπαθεί να ενημερωθεί για ορισμένες κοινωνικές προβληματικές όπως η βία, οι διακρίσεις, ο φυλετικός διαχωρισμός.

Οι ψυχαναλυτές προτιμούν να μιλάνε για επιθετικότητα μάλλον, παρά για βία. Ασχολούμαι κάπως με αυτό. Στην Βουλγαρία όπου, όπως σε όλες τις χώρες, υπάρχει βία, έντονη βία, εξηγήσαμε ότι δεν πρόκειται να μιλήσουμε για βία, αλλά για επιθετικότητα των νέων. Χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας την ηλικία, τη στιγμή του καθενός και να εντοπίσουμε αυτόν τον τρόπο έκφρασης δίχως λόγια, αλλά μέσω πράξεων. Αυτό συνηγορεί υπέρ του να μιλά κανείς για επιθετικότητα μάλλον, παρά για βία.

- Τι είναι αυτό που έχει η βία και που δεν έχει η επιθετικότητα;

Η βία οχλοποιεί την προσέγγιση του προβλήματος της νεολαίας. Πιστεύω πως είναι πιο δύσκολο να πει κανείς ότι η επιθετικότητα είναι κάτι το συλλογικό. Η επιθετικότητα είναι μια ψυχαναλυτική έννοια, η βία όχι.

Το λέω αυτό γιατί οι κοινωνικοί λειτουργοί των θεσμών στους οποίους χρειάστηκε να μιλήσουμε για τη βία απορρίπτοντας τον όρο κατάλαβαν πολύ καλά τον λόγο. Είναι σημαντικό για την πρακτική τους γιατί η έννοια της επιθετικότητας εμπλέκει την αναγνώριση μιας υποκειμενικής ζωής και όχι μονάχα μια ανώνυμη κίνηση που ενοχλεί την κοινωνία. Αυτό επιτρέπει να λάβουμε υπόψη μας τη μοναδικότητα των πράξεων του καθενός.

- Και τι σκέφτονται οι ψυχαναλυτές σε σχέση με την επιθετικότητα των νέων σήμερα;

Δεν είμαι ψυχαναλύτρια, αλλά πιστεύω πως, για πολλούς λόγους, δεν υπάρχει για τους νέους σήμερα αυτό που ονομάζουμε «συμβολικό χρέος». Η απάντηση των εφήβων συνίσταται στην εμπλοκή τους σε μια κατάσταση στο πλαίσιο της οποίας η εν λόγω έλλειψη υπογραμμίζεται. Που οφείλεται η απουσία του συμβολικού χρέους; Στην παρακμή του Ονόματος του Πατέρα, η οποία δημιουργεί παρενέργειες. Δεν προτιθέμαστε να καλλιεργήσουμε τη νοσταλγία του πατέρα του παρελθόντος, ο πατέρας είναι ο σημερινός πατέρας.

Είναι πιθανό αυτό που εκδηλώνεται στο πλαίσιο της κοινωνίας, όπως ο ξεπεσμός των ιδανικών και των θεσμών, να είναι το ίδιο με αυτό που οι ψυχαναλυτές ονομάζουν παρακμή του Ονόματος του Πατέρα [το Όνομα του Πατέρα είναι εκείνο που επιτρέπει τη συσσωμάτωση της αξίας της πατρικής φιγούρας και του νόμου, και, εν συνεχεία, καθιστά δυνατή και ρυθμίζει τη σχέση με τους άλλους- Σημείωση της Σύνταξης]. Με ποιον τρόπο μπορεί να προσανατολιστεί η ψυχανάλυση σε μια στιγμή κρίσης των προτύπων; Δεν πρόκειται να αποκαταστήσουμε εκείνα ακριβώς τα ιδανικά μιας κοινωνίας τα οποία η κοινωνία απορρίπτει. Η δουλειά του ψυχαναλυτή δεν συνίσταται στην επιστροφή σε ένα παρελθόν που έχει παρέλθει.

- Με ποιόν τρόπο η ψυχανάλυση ανακουφίζει τον πόνο των ανθρώπων στη σύγχρονη εποχή;

Οι πρωτοβουλίες που πάρθηκαν από τις ψυχαναλυτικές σχολές συνιστούν τρόπους απάντησης στην αναζήτηση του σήμερα. Πρόκειται για διαφορετικές απαντήσεις: θεσμικές, στο πλαίσιο της ιδιωτικής πρακτικής, αλλά και προς το δημόσιο, θέλω να πω ότι οι λύσεις περνάνε από μια περίσκεψη σε σχέση με τις προτάσεις της κοινωνίας της κατανάλωσης. Η ψυχανάλυση συνιστά έναν χώρο που δεν μάχεται ενάντια στην κοινωνία της κατανάλωσης, αλλά που έχει τα μέσα να θεραπεύσει εκείνους που υποφέρουν υπερβολικά εξαιτίας αυτής της κοινωνίας, όπου οι διακρίσεις είναι προφανείς: ο παγκόσμιος πλούτος ανήκει σε λιγότερο από το 1% του πληθυσμού. Στην Βραζιλία υπάρχουν ψυχαναλυτές που έχουν αρχίσει να δουλεύουν στις φαβέλες. Δεν υπάρχει αντίδοτο που να μπορεί να γραφτεί σε μια ιατρική συνταγή. Σε κάθε τόπο είναι διαφορετικά. Γιατί όταν μια μικρή ομάδα νέων απευθύνεται σε μια ομάδα ψυχαναλυτών για τον τάδε ή τον δείνα λόγο, εκείνη ή την άλλη στιγμή, μπορούμε να τους βοηθήσουμε κάπως ώστε να απαντήσουν σε αυτό που τους συμβαίνει με έναν τρόπο που να μην είναι επιθετικός. Υπάρχουν μέσα, ο καθένας διαθέτει τα δικά του, και ίσως χρειάζεται να αναδείξουμε ορισμένα διαφορετικά ακριβώς μέσα σε εκείνους που είναι φονικοί για τους ίδιους και για τους άλλους.

Στο πλαίσιο του κοινωνικού, υπάρχει συχνά μια επίδραση επί του υποκειμενικού, πάνω σε κάθε υποκείμενο, η αίσθηση του να είσαι ένα κατάλοιπο, ένα περίσσιο κομμάτι (σε αντίθεση με το «αναντικατάστατο»), ένα απόρριμμα. Στην εργασιακή επισφάλεια για παράδειγμα: σήμερα έχω αυτή τη δουλειά, αύριο με βάζουν στο περιθώριο, δεν ξέρω τι θα απογίνω…

Η εμπειρία από τις φαβέλες, στην οποία συμμετείχα για δύο μέρες πέρυσι, μου έδωσε τη δυνατότητα να γνωρίσω έναν νεαρό άνδρα που μιλούσε για τη ζωή του εκεί. Μου είπε: « Είμαι σαν ένα ποντίκι μέσα σε έναν λαβύρινθο, στην ίδια μου την πόλη». Αυτό με συγκίνησε πολύ. Γιατί ο καθένας από μας είναι σαν ένα ποντίκι μέσα σε έναν λαβύρινθο.
Ποιος μπορεί να πει: «θα έχω δουλειά αύριο»;. Σχεδόν κανείς. Η επισφάλεια αποτελεί μια γενική απειλή, είναι ο νόμος της αγοράς. Παγιδευόμαστε όλοι μας, ο καθένας με τον τρόπο του, από αυτόν τον νόμο που δεν είναι ο Νόμος του Πατέρα αλλά ο νόμος του αντικειμένου της κατανάλωσης, ένας καπριτσιόζικος νόμος που αγνοεί εντελώς το ανθρώπινο ον, που ευνοεί την οικονομία και που δημιουργεί αναγκαστικά αυτή την αίσθηση του ανθρώπινου κατάλοιπου. Τι είναι όμως ο νόμος στην προκειμένη περίπτωση; Δεν υπάρχει οικονομική επιστήμη, πρέπει να το πούμε, οι οικονομολόγοι δεν προβλέπουν τίποτα, έρχονται αντιμέτωποι με καταστάσεις χωρίς να μπορούν να τις προβλέψουν. Η επιστήμη προβλέπει τα πράγματα, η οικονομία δεν είναι μια ακριβής επιστήμη και το οικονομικό μοντέλο λειτουργεί χωρίς νόμο. Πιστεύω ότι η μετατόπιση που επιφέρει η επισφάλεια μας αγγίζει στα αλήθεια όλους.

Υπάρχουν σήμερα ορισμένες προτάσεις εκ μέρους κάποιων μη κυβερνητικών και κρατικών οργανώσεων προκειμένου να δημιουργηθούν δίκτυα με παιδιά και εφήβους που προέρχονται από περιθωριακούς τομείς και τα οποία στοχεύουν στην ενθάρρυνση της δημιουργικότητας, στην ανάπτυξη ενός καλλιτεχνικού έργου: μουσικού, χορευτικού, φωτογραφικού. Θα μπορούσε να αποτελέσει κάτι τέτοιο μια δυνατή κατεύθυνση για την κοινωνία εν γένει;

Το καθήκον της ψυχανάλυσης δεν συνίσταται στο να δίνει συνταγές… Η ψυχανάλυση επιτρέπει σε όσους είχαν την τύχη να συναντήσουν έναν ψυχαναλυτή έναν τρόπο για ένα «πλεόνασμα ζωής», όπως λέει ένας συνάδελφος από την Ισπανία, έναν άλλο τρόπο ζωής, με τις δυσκολίες του φυσικά. Δεν πρόκειται να προτείνουμε διάφορα είδη μετουσιώσεων, τη δημιουργικότητα του καθενός ως διέξοδο. Θεωρώ ότι η δυνατότητα να βρεθούν ορισμένα σημεία αναφοράς επιτρέπει στον καθένα να τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να περιορίσει κάπως τη φονική του απόλαυση. 

Όποτε βλέπεις έναν ευτυχισμένο άνθρωπο, σεβάσου τον — είναι άγιος...

 

Η δυστυχία έχει πολλά πράγματα να σου δώσει, που δεν μπορεί να σου τα δώσει η ευτυχία. Η ευτυχία σου παίρνει πολλά πράγματα. Η ευτυχία παίρνει όλα όσα είχες ποτέ, όλα όσα ήσουν ποτέ. Η ευτυχία σε καταστρέφει! Η δυστυχία θρέφει το εγώ σου και η ευτυχία είναι βασικά μια κατάσταση χωρίς εγώ.

Αυτό είναι το πρόβλημα, το επίκεντρο του προβλήματος. Γι’ αυτό οι άνθρωποι το βρίσκουν δύσκολο να είναι ευτυχισμένοι. Γι’ αυτό, εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν αποφασίσει να ζουν μίζερα και δυστυχισμένα. Αυτό σου δίνει ένα πάρα πολύ αποκρυσταλλωμένο εγώ. Όταν είσαι δυστυχισμένος, υπάρχεις. Όταν είσαι ευτυχισμένος, δεν υπάρχεις. Μέσα στη δυστυχία αποκρυσταλλώνεσαι, μέσα στην ευτυχία σκορπίζεσαι.

Αν αυτό γίνει κατανοητό, τότε τα πράγματα γίνονται ξεκάθαρα.

Η δυστυχία σε κάνει ιδιαίτερο. Η ευτυχία είναι ένα συμπαντικό φαινόμενο. Δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο σ’ αυτήν.

Τα δέντρα είναι ευτυχισμένα και τα ζώα είναι ευτυχισμένα και τα πουλιά είναι ευτυχισμένα. Ολόκληρη η ύπαρξη είναι ευτυχισμένη, εκτός από τον άνθρωπο. Με το να είναι δυστυχισμένος, ο άνθρωπος γίνεται πολύ ιδιαίτερος, ξεχωριστός.

Η δυστυχία σου δίνει την ικανότητα να προσελκύεις την προσοχή των ανθρώπων. Όποτε είσαι δυστυχισμένος, σε προσέχουν, σε συμπαθούν, σ’ αγαπούν. Οι πάντες αρχίζουν να σε φροντίζουν. Ποιος θέλει να πληγώσει έναν άνθρωπο δυστυχισμένο;

Αν η σύζυγος δεν είναι δυστυχισμένη, ο σύζυγος έχει απλώς την τάση να την ξεχνάει. Αν είναι δυστυχισμένη, ο σύζυγος δεν μπορεί να την αγνοήσει. Αν ο σύζυγος είναι δυστυχισμένος, ολόκληρη η οικογένεια –η σύζυγος, τα παιδιά– βρίσκονται γύρω του και τον νοιάζονται. Αυτό του δίνει μεγάλη παρηγοριά. Νιώθει κανείς ότι δεν είναι μόνος, ότι έχει οικογένεια, φίλους.

Όταν είσαι άρρωστος, όταν νιώθεις κατάθλιψη, οι φίλοι έρχονται να σε επισκεφθούν για να σε παρηγορήσουν. Όταν είσαι ευτυχισμένος, οι ίδιοι φίλοι ε ζηλεύουν. Όταν είσαι πραγματικά ευτυχισμένος, θα βρεις ολόκληρο τον κόσμο να έχει στραφεί εναντίον σου.

Σε κανέναν δεν αρέσει ο ευτυχισμένος άνθρωπος, επειδή ο ευτυχισμένος άνθρωπος πληγώνει το εγώ των άλλων. Οι άλλοι αρχίζουν να νιώθουν: «Ώστε εσύ είσαι ευτυχισμένος κι εμείς εξακολουθούμε να σερνόμαστε μέσα στο σκοτάδι, τη μιζέρια και την κόλαση. Πως τολμάς εσύ να είσαι ευτυχισμένος, όταν όλοι εμείς βρισκόμαστε μέσα σε τόση δυστυχία;»

Και ασφαλώς ο κόσμος αποτελείται από δυστυχισμένους και μίζερους ανθρώπους και κανένας δεν έχει αρκετό θάρρος, για να αφήσει ολόκληρο τον κόσμο να στραφεί εναντίον του. Αυτό είναι υπερβολικά επικίνδυνο. Το ρίσκο είναι πολύ μεγάλο. Είναι προτιμότερο να είσαι προσκολλημένος στη δυστυχία. Αυτό σε κάνει μέρος του πλήθους —του ινδουϊστικού, του μουσουλμανικού, του ινδικού, του αραβικού, του ιαπωνικού.

Ευτυχία; Ξέρεις τί είναι η ευτυχία; Είναι ινδουϊστική, είναι χριστιανική, είναι μουσουλμανική; Η ευτυχία είναι απλώς ευτυχία. Μεταφέρεται κανείς σε έναν άλλο κόσμο. Δεν είναι πια μέρος του κόσμου που έχει δημιουργήσει ο νους του ανθρώπου. Δεν είναι πια μέρος του παρελθόντος, της άσχημης ιστορίας. Δεν είναι πια μέρος του χρόνου.

Όταν είσαι πραγματικά ευτυχισμένος, ευδαιμονικός, ο χρόνος εξαφανίζεται, ο χώρος εξαφανίζεται...

...Όταν είσαι δυστυχισμένος, η κοινωνία σ’ αγαπάει, οι άνθρωποι σε σέβονται τόσο, που μπορείς να γίνεις ακόμη και άγιος. Γι’ αυτό και οι άγιοί σου είναι όλοι δυστυχισμένοι. Η δυστυχία είναι γραμμένη φαρδιά-πλατιά πάνω στο πρόσωπο και τα μάτια τους. Επειδή είναι δυστυχισμένοι, εναντιώνονται σε κάθε είδους χαρά. Επικρίνουν κάθε είδους χαρά ως ηδονισμό. Είναι δυστυχισμένοι και ήθελαν να δουν ολόκληρο τον κόσμο δυστυχισμένο. Στην πραγματικότητα, αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να θεωρηθούν άγιοι. Σε έναν ευτυχισμένο κόσμο, θα τους νοσήλευαν, θα τους έκαναν θεραπεία. Αυτοί είναι παθολογικοί άνθρωποι.

Έχω δει πολλούς αγίους κι έχω κοιτάξει και τις ζωές των αγίων σου. Οι ενενήντα εννέα στους εκατό είναι απλώς ανώμαλοι —νευρωτικοί ή ακόμα και ψυχωτικοί. Οι άνθρωποι όμως τους σέβονται. Και να θυμάσαι, τους σέβονται εξαιτίας της δυστυχίας τους.

Σπουδαίοι άγιοι, που έκαναν μεγάλες νηστείες, απλώς βασάνιζαν τον εαυτό τους. Αυτό δεν χρειάζεται και πολλή ευφυΐα. Τις πρώτες μέρες είναι δύσκολο —την πρώτη εβδομάδα. Η δεύτερη βδομάδα είναι εύκολη. Την τρίτη εβδομάδα, δεν μπορείς να φας. Την τέταρτη βδομάδα το έχεις ξεχάσει τελείως. Το σώμα απολαμβάνει να τρώει τον εαυτό του, αισθάνεται λιγότερο βαρύ και προφανώς δεν έχει προβλήματα με τη χώνεψη. Και όλη η ενέργεια που προηγουμένως πήγαινε στη χώνεψη, τώρα πηγαίνει στο κεφάλι. Μπορείς να σκέφτεσαι περισσότερο, μπορείς να είσαι περισσότερο συγκεντρωμένος, μπορείς να ξεχάσεις το σώμα και τις ανάγκες του.

Αυτά τα πράγματα όμως δημιουργούν δυστυχισμένους ανθρώπους και δυστυχισμένη κοινωνία. Κοίταξε τη δυστυχία σου και θα βρεις ότι σου δίνει πολλά πράγματα: Οι άνθρωποι σε σέβονται. Οι άνθρωποι νιώθουν πιο φιλικά απέναντί σου. Θα έχεις περισσότερους φίλους αν είσαι δυστυχισμένος. Αυτός είναι ένας πολύ παράξενος κόσμος. Κάτι σ’ αυτόν είναι θεμελιωδώς λανθασμένο. Δεν θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό.

Ο ευτυχισμένος άνθρωπος θα έπρεπε να έχει περισσότερους φίλους. Γίνε όμως ευτυχισμένος και οι άνθρωποι θα σε ζηλεύουν. Δεν θα είναι πια φιλικοί μαζί σου. Νιώθουν ότι τους κοροϊδεύεις. Έχεις κάτι που δεν είναι διαθέσιμο σ’ εκείνους. «Εσύ γιατί είσαι ευτυχισμένος;» Έτσι, εδώ και αιώνες, έχουμε μάθει το μηχανισμό: Καταπιέζουμε την ευτυχία και εκφράζουμε τη δυστυχία. Αυτό έχει γίνει δεύτερη φύση μας.

Πρέπει να εγκαταλείψεις όλον αυτό τον μηχανισμό. Πρέπει να μάθεις να είσαι ευτυχισμένος και πρέπει να μάθεις να σέβεσαι τους ευτυχισμένους ανθρώπους και πρέπει να μάθεις να δίνεις περισσότερη προσοχή στους ευτυχισμένους ανθρώπους.

Να το θυμάσαι αυτό. Αυτή είναι μια μεγάλη προσφορά στην ανθρωπότητα. Μη δείχνεις οίκτο στους δυστυχισμένους ανθρώπους. Αν κάποιος είναι δυστυχισμένος, βοήθησέ τον, αλλά μην του δείχνεις οίκτο. Μην του δίνεις την ιδέα ότι η δυστυχία είναι κάτι που αξίζει να την κουβαλάει. Άφησέ τον να μάθει ότι τον βοηθάς, αλλά «αυτό δεν είναι από σεβασμό, είναι απλώς επειδή το έχεις ανάγκη.» Και δεν κάνεις τίποτα με το να προσπαθήσεις να μπεις μέσα στη δυστυχία του άλλου ανθρώπου για να τον βγάλεις από εκεί, επειδή η δυστυχία είναι άσχημη. Άφησε τον άνθρωπο να νιώσει ότι η δυστυχία είναι άσχημη, ότι το να είναι δυστυχισμένος δεν είναι προσφορά στην ανθρωπότητα.

Να είσαι ευτυχισμένος, να σέβεσαι την ευτυχία και βοήθα τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι η ευτυχία είναι ο σκοπός της ζωής —σαττσινανάντ. Οι μύστες της Ανατολής έχουν πει ότι ο Θεός έχει τρεις ποιότητες. Είναι σατ –αλήθεια–, τσιτ –συνειδητότητα– και άναντ —ευδαιμονία.

Όπου υπάρχει ευδαιμονία, εκεί βρίσκεται και ο Θεός. Όποτε βλέπεις έναν ευτυχισμένο άνθρωπο, σεβάσου τον —είναι άγιος. Κι όποτε αισθάνεσαι ότι μια συνάθροιση ανθρώπων είναι γεμάτη ευδαιμονία, θεώρησέ την ιερό χώρο.

OSHO  Βουτιές στον Ωκεανό της Ζωής

Εκδόσεις: Ρέμπελ


επιλεγμένα αποσπάσματα από την ανάρτηση  Η επιλογή της δυστυχίας από το εξαιρετικό ιστολόγιο του Γιάννη Αυγουστάτου OSHO-LAND